Havayoluyla yapılan uluslararası yük ve yolcu taşıma sözleşmelerinde taşıyıcının sorumluluğu

Abstract

Havayoluyla Yapılan Uluslararası yük ve yolcu taşıma sözleşmelerini düzenleyen uluslararası konvansiyonların getirdiği hükümlerin büyük çoğunluğu taşıyıcının sorumluluğuna ilişkindir. Çalışmamızın amacı yakın bir tarihte ülkemiz açısından yürürlüğe giren 1999 Montreal Konvansiyonu'nun ve halen uygulama alanı bulan Varşova/Lahey sisteminin taşıyıcının sorumluluğuna ilişkin hükümlerini, 1929 Varşova Konvansiyonu, 1955 Lahey Protokolü, 1961 Guadalajara Ek Konvansiyonu, 1966 Montreal Geçici Anlaşması, 1973 Guatemala City Protokolleri, 1975 Montreal Protokolleri'nin getirdiği prensipler ve bu düzenlemelere hâkim olan hukuki gerçeklikler ve gerekçeler doğrultusunda incelemektir. Uluslararası hava taşımalarına uygulanacak olan hukuk kuralları bakımından ülkeler arasında farklı düzenlemelerin olması, yaşanan benzer ihtilaflarda farklı sonuçların ortaya çıkmasına neden olacaktır. Yukarıda belirtilen uluslararası düzenlemeler de bu sakıncayı gidermek amacıyla başlatılan yeknesaklaştırma çabalarının bir ürünüdür. 1929 Varşova Konvansiyonu ile başlayıp 1999 Montreal Konvansiyonu'na kadar devam eden süreçte gelişen ve değişen sivil hava taşımacılığı sektörünün ihtiyaçları, bu süreç içerisinde yukarıda kronolojik olarak sıralaması verilen uluslararası düzenlemelerle giderilmeye ve güncellenmeye çalışılmıştır. Uluslararası yük ve yolcu taşıma sözleşmelerinde, meydana gelen zararlardan konvansiyon hükümleri neticesinde sorumlu tutulabilecek olan taşıyıcı sıfatına, kimlerin sahip olduğunun yine konvansiyon hükümleri uyarınca tespit edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle çalışmamızda akdi taşıyıcı, fiili taşıyıcı, mütevali taşıyıcı gibi kavramlar üzerinde durulmuştur. Uluslararası konvansiyonlarda, konvansiyon hükümlerinin uygulanma şartları, taşıyıcının sorumluluğuna ilişkin olarak konvansiyon hükümlerinde öngörülen sorumluluk rejimlerinin hukuki niteliği, taşıyıcının uluslararası konvansiyon hükümleri çerçevesinde hangi hallerde sorumlu tutulacağı ve taşıyıcının sorumluluğunun kapsam ve sınırları konularına da yer verilmiştir. Yine uluslararası düzenlemeler neticesinde taşıyıcının sorumluluğunun söz konusu olabileceği; yolcunun ölümü, yaralanması, bagaj veya yükün ziyaı veya hasara uğraması, yolcu bagaj ve yük taşımalarındaki gecikme hallerinde taşıyıcının sorumluluğuna gidilebilmesi için aranan şartlar da bu düzenlemelerde yer bulmuştur. Ayrıca taşıyıcıya bağımlı veya bağımsız olarak çalışan taşıyıcının adamlarının fillerinden de taşıyıcının hangi şartlar altında sorumlu tutulacağı tespit edilmiştir. Son olarak uluslararası düzenlemelerde yolcu ve yük taşımaları bakımından taşıyıcının sorumlu olduğu durumlarda açılabilecek tazminat davası, tazminat miktarı ve hesaplanması, dava sebebi ve davanın tarafları konularına da değinilmiştir.

Vast majority of provisions the international conventions which regulates the International Air Transport of passengers and baggage have brought about are concerned with the responsibility of the carrier. The purpose of this study is to investigate the provisions concerning the responsibility of the carrier in The Montreal Convention (1999) which has been come into force recently in our country and in the Warsaw/Lahey system which is still in operation in line with the judicial reality and justifications as well as the principles brought about by 1929 Warsaw Convention, 1955 Lahey Protocol, 1961 Guadalajara Convention, 1966 Montreal Temporary Convention, 1973 Guatemala City Protocols, 1975 Montreal Protocols. That there are different regulations among countries in terms of legal rules that will be administered to international air transport leads to the occurrence of different results in similar controversies. The international regulations stated above are the outcomes of an attempt started to bring uniformity so as to remove this inconvenience. Within the period starting with the 1929 Warsaw Convention and continuing up until the 1999 Montreal Convention, the needs of developing and changing civil air transportation have been tried to be met and updated with the international regulations, the chronological order of which is provided above. It's important to determine the carrier who is responsible for the occurring damage and it must be determine in accordance with the articles of convention on International Air Transport of passengers and baggage contracts. That's the reason we mention the concepts like conventional carrier, actual carrier and successive carrier. And this work also includes; implementation fundamentals of international convention rules, legal nature of responsibility regimes which foreseen in convention rules concerning the responsibility of the carrier, in which situations the carrier will be responsible within the frame of international convention rules and extant and limits of the responsibility of the carrier. Also; the situations which carrier can be responsible as a result of international regulations, the death or injury of the passenger, the damage or loss of the passage or load, conditions of the carriers responsibility in case of delay of the passenger, baggage or load have been investigated. Besides; under which circumstances carrier can be responsible for his dependent or independent workers' actions determined in this work. Finally, in international regulations, when the carrier is responsible concerning the carriage of passengers and baggage, the issues about suing for damage, calculation and sum of compensation, ground of action and the parties of action have been investigated.