Şifâ'î Şa'bân Efendi'nin Şifâ'îyye'si (inceleme-metin)

Abstract

ÖZET Yaldıran, Nazmiye, "Şifâ'î Şa'bân Efendi'nin Şifâ'îyye'si (İnceleme-Metin)", Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale, 2019 Bu çalışmada bir tıp eseri olan Şifâ'î Şa'bân Efendi'nin Şifâ'îyye adlı eseri ele alınmış ve konusu olan kıymetli taşların Klasik edebiyatımızda kullanım şekli incelenmeye çalışılmıştır. Giriş bölümünde çalışmamızın konusu ve amacı ortaya konmuştur. Sağlığın önemi ve insanın sağlık arayışı üzerine açıklamalar yapılmıştır. Tıp yazmalarının edebiyat incelemelerine de kaynaklık edebileceği üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde kültürümüzde tıp ilminin gelişimi ve yine kültürümüzde kıymetli taşların yeri ve önemi hakkında bilgi verilmiştir. Türklerde tıp ilminin gelişim süreci geçirdiği dönemler ve bu dönemler içerisinde kıymetli taşlara atfedilen anlam üzerinde durulmuş, bu alanda ön plana çıkan cevahirnâme adlı tıbbi eserlerden bahsedilmiştir. İkinci bölümde ise Şifâ'îyye adlı eserin konusu olan taşların Klasik edebiyata yansıması incelenmiştir. Yapılan incelemede, taşların Klasik edebiyatımızın öncü türü olan şiirde başta benzetme, tasvir unsuru olmak üzere, sağlık, coğrafi mekân ve takı unsuru olarak yer aldığı görülmüştür. Üçüncü bölümde Şifâ'î Şa'bân Efendi'nin hayatı ve eserleri hakkında genel bilgi verilmiştir. Bir saray hekimi olan Şifâ'î Şa'bân Efendi'nin aynı zamanda şair yönü de belirtilmiştir. Dördüncü bölümde çalışmamızın asıl konusu olan Şifâ'î Şa'bân Efendi'nin Şifâ'îyye adlı eseri tanıtılmıştır. Eser dil, şekil ve üslup özellikleri, kaynakları ve muhtevası açısından incelenmiş, konusu olan kıymetli taşların tasnif ve tanıtımı yapılmıştır. Sonuç bölümünde ise çalışmanın sonuçlarına yer verilmiştir. Kültürümüzde yüzyıllar boyunca kutsallıklarının yanında şifa özellikleri ile de tanınan kıymetli taşlar, bu kültürün içinde halktan birisi olan Klasik dönem şairinin de bilgisi dahilindedir ve bunu şiirine yansıtmıştır. Bu sayede Klasik edebiyatın toplumsal ve kültürel ögelere uzak olmadığı çeşitli izahlarla dile getirilmiştir. Ayrıca bir tıp eserinin söz varlığı, dönemini yansıtan dil ve üslubu ile o döneme ait kültürel motifler içermesi açısından edebiyat incelemelerine de katkı sağlayabileceği belirtilmiştir. Anahtar Kelimeler: Şifâ'î Şa'bân, Şifâ'îyye, Kıymetli Taşlar, Panzehir, Klasik Edebiyat

ABSTRACT Yaldıran, Nazmiye, "Şifâ'îyye by Şifâ'î Şa'bân Efendi (Examination-Text)", Master Thesis, Kırıkkale, 2019 In this study, a medical work of Şifâ'î Şa'bân Efendi, Şifâ'îyye and the usage of precious stones in classical literature is examined. In the introduction section, the subject and purpose of our study are presented. The importance of health is explained. It is also emphasized that medical manuscripts could also be a source of literature studies. In the first part, the development of medical science and the importance of precious stones in our culture are given. The period of development of medical science in Turkish culture and the meaning attributed to precious stones in this period are explained. In the second chapter, the reflection of the stones to classical literature is examined. In this study, it has been seen that stones take place in the classical poetry as an element of analogy and depiction, health, geographical place and jewelry. In the third chapter, general information about Şifâ'î Şa'bân Efendi's life and works are given. It's stated that Şifâ'î Şa'bân Efendi, a court doctor, also is a poet. In the fourth chapter, Şifâ'îyye, which is the main subject of our study, is introduced. The work is examined in terms of language, shape and style features, sources, content. Also the classification and the introduction of the precious stones are made. In the fifth chapter, the results of the study are given. In our culture, precious stones are mostly known for their healing properties as well as their sacredness for centuries. They are also reflected in poetry by classical literature poets as elements of the culture. Keywords: Şifâ'î Şa'bân, Şifâ'îyye, Precious Stones, Antidote, Classical Literature