Kalem (1938-1939) ve Şadırvan (1949) dergileri üzerine bir inceleme

Abstract

Kalem (1938-1939) ve Şadırvan (1949) Dergileri Üzerine Bir İnceleme isimli tez çalışmamızın zeminini Kalem (1938-1939) ve Şadırvan (1949) dergileri oluşturmaktadır. "Aylık Sanat ve Edebîyat Mecmuası" jeneriğiyle çıkan Kalem, edebî yazıların ağırlıklı olduğu ama bununla beraber kültür, sanat ve folklor yazılarının da yer bulduğu bir yayım olmuştur. Derginin yazı is¸leri mu¨du¨ru¨ Mustafa Nihat Özön, genel olarak dergiye yön vermiş ve ağırlıklı olarak dil ve edebîyat yazıları yazmıştır. Toplam on u¨c¸ sayıdan olus¸an dergi aylık olarak Ankara'da yayımlanır. İlk sayısı, 15 Mart 1938'de, son sayısı ise 1 Haziran 1939'da çıkmıştır. Döneminin edebî çehresini, sosyal yaşantısını yansıtması bakımından önemli bir kaynaktır. Derginin yazar kadrosunda; Ahmet Kutsi Tecer, I·. Hakkı Tonguc¸, Kadri Yu¨ru¨kogˆlu, Server I·skit, Suut Kemal Yetkin, Nurullah Atac¸, Baha Du¨rder, Falih Rıfkı Atay, Hasan Ali Yu¨cel, I·brahim Ala^eddin Go¨vsa, Kemalettin Kamu, Sadri Ertem gibi önemli isimler bulunmaktadır. Çalışmamızın ikinci bölümünü ise "Haftalık Sanat Mecmuası" alt başlığıyla çıkan "Şadırvan" dergisi oluşturmaktadır. Toplamda otuz beş sayıya ulaşan Şadırvan dergisi, ilk sayısını 1 Nisan 1949'da son sayısını ise Kasım 1949'da yayımlar. Şadırvan, yayım politikasını ve amacını ilk sayısında şu satırlarla belirtir: "Sanattan başka hiçbir cazibemiz olmayacak, çekici olmak gayretiyle politikaya sapmayı, mizaha kaymayı, sinemanın açık saçık resimlerinden faydalanmayı filan reddetmiş bulunuyoruz." Bu ilkeler derginin yayım hayatı boyunca uygulanmıştır. Son sayfalarında yer alan "Dünyada Sanat Hareketleri" ve "Bizde Sanat Hareketleri" bölümleriyle tarihi kayıt altına almış, gerek edebî gerek siyasi belki birçok yerde kayıt altında olmayan ilginç ve önemli gelişmeleri bugüne aktarmada aracı olmuştur. Behçet Kemal Çağlar'ın imtiyaz sahipliği ve yazı işleri müdürlüğünü yaptığı Şadırvan dergisinde şu önemli isimler vardır: Behçet Kemal Çağlar, Mehmet Kaplan, Hilmi Ziya Ülken, Ömer Faruk Akün, Mustafa Nihat Özön, Eflatun Cem Güney, Samet Ağaoğlu, Selami Başkurt, Ahmet Adnan Saygun, Bülent Ecevit, Tahir Olgaç, Selahattin Batu, Rüştü Şardağ, M. Ali Çamlıca, Hamdi Olcay, Munis Faik Ozansoy, Hikmet Dizdaroğlu, Malik Aksel, Fahri Erdinç, Arif Kaptan, Abidin Mümtaz Kısakürek, Cavit Yamaç, Remzi Oğuz Arık, Muvaffak Sami Onat yazılar yayımlamıştır. Çalışmamızda her iki derginin kronolojik dizinini, tür ve yazar dizinini sunarak değişik bölüm başlıklarıyla dergilerimizin zenginliklerini ortaya çıkarmaya çalıştık. Çıktıkları zaman itibariyle Cumhuriyet'in ilk yıllarına denk gelmeleri ve bu döneme ışık tutmaları açısından ayrı bir önem taşıdıklarını düşündüğümüz bu iki dergi, edebîyat tarihimizin önemli birer vesikaları niteliğindedir.

Magazines of 'Kalem' and 'Şadırvan' form the basis of the research on this thesis titled "A Study on the Magazines of 'Kalem' (1938-1939) and 'Şadırvan' (1949)". Kalem, with the caption of "Monthly Arts and Literature Journal", was a publication in which majority of the pieces was about literature however writings concerning art, culture and folklore were also included. Mustafa Nihat Özön, editor in chief of the magazine generally directed the pieces and he mostly wrote about language and literature. Composed of thirteen issues in total, the Magazine was monthly published in Ankara. First issue was published on March 15, 1938, and the final issue was on June 1, 1939. The Magazine was a significant source to reflect the literary view and social life of its era. Ahmet Kutsi Tecer, İ. Hakkı Tonguç, Kadri Yürükoğlu, Servet İskit, Suut Kemal Yetkin, Ali Nurullah Ataç, Baha Dürder, Falih Rıfkı Atay, Hasan Ali Yücel, İbrahim Alaeddin Gövsa, Kemalettin Kamu, and Sadri Ertem were among the editorial staff. Second chapter of the study focuses on the magazine of Şadırvan issued with the caption of "Weekly Arts Magazine" for 35 weeks. First issue of Şadırvan was published on April 1, 1949, and the final issue was published in November 1949. Şadırvan announces its editorial policy as follows: "We will have no attraction but arts, and we reject any kind of interests such as delapsing to politics, converging to the humor, and getting benefits from indecent pictures of the cinema." Those principles are applied throughout the publication of the magazine. The parts of the magazine titled "Arts movements in the World" and "Arts movements in Our Country" at the end of its content recorded the history, and reported many developments regarding literature and politics that are not placed in many sources. Şadırvan, headed by Behçet Kemal Çağlar as the publisher and editor in chief, included the following editorial staff: Behçet Kemal Çağlar, Mehmet Kaplan, Hilmi Ziya Ülken, Ömer Faruk Akün, Mustafa Nihat Özön, Eflatun Cem Güney, Samet Ağaoğlu, Selami Başkurt, Ahmet Adnan Saygun, Bülent Ecevit, Tahir Olgaç, Selahattin Batu, Rüştü Şardağ, M. Ali Çamlıca, Hamdi Olcay, Munis Faik Ozansoy, Hikmet Dizdaroğlu, Malik Aksel, Fahri Erdinç, Arif Kaptan, Abidin Mümtaz Kısakürek, Cavit Yamaç, Remzi Oğuz Arık, Muvaffak Sami Onat. In this study, we have endeavoured to reveal the wealth of those two magazines by presenting their chronological, typical and editorial index. These two magazines, published during the first years of newly-founded Republic, are also significant for shedding light to their era and critical for documenting our history of literature.