Batı'da laiklik olgusunun kavramsal ve tarihsel gelişimi: Siyasal ve toplumsal bir analiz

Abstract

Din ile devlet arasındaki ilişkilerin niteliği ve bu ilişkinin sınırları siyaset felsefesi ve sosyoloji yazınında geçmişten günümüze tartışılan bir konu olmuştur. Bu konuda birçok düşünür ve araştırmacı farklı yorum ve değerlendirmelerde bulunmuştur. Ayrıca tarih sahnesindeki birçok devletin uygulamaları sonucunda, din-devlet ilişkilerinde farklı modeller ortaya çıkmıştır. Laiklik olgusu da bu anlamda ortaya çıkan modellerden biridir. Bu model, din ile devletin farklı alanlarda etki ve yetki sahibi olduğu düşüncesinden hareketle, bu iki farklı alanın birbirlerinin alanlarına müdahil olmamaları gerektiğini savunur. Din-devlet ilişkileri konusunda bir model olmasının yanı sıra, siyasal ve sosyolojik bir değer olan laiklik, insan hakları, özgürlük, eşitlik gibi pek çok olgu ile de ilişki içerisinde olan bir kavramdır. Batı dünyasında ortaya çıkan laiklik kavramı, çeşitli değerlerle ilişkisi ve farklı ülkelerin tarihsel ve siyasal deneyimlerinden etkilenmesi sonucunda değişik şekillerde algılanmıştır. Bundan dolayı ortaya çıktığı Batı dünyasında dahi tek bir laiklik anlayışından bahsetmek imkânsızdır. Bu çalışmada, tüm bu gelişmeler göz önüne alınarak laiklik olgusunun Batı dünyasındaki kavramsal, tarihsel ve siyasal gelişimi incelenmeye çalışılmıştır. Bu yapılırken laikliğin farklı coğrafyalardaki farklı algılanma biçimlerine dikkat edilmiştir. Bu anlamda, ülkelerin sahip oldukları değişik tarihsel, siyasal, sosyal ve kültürel birikimlerin, oluşturdukları din politikaları veya laiklik ve sekülerlik anlayışlarında önemli farklılıklara sebep olduğunu gördük. Örneğin; Latin-Katolik kültürün ağırlıkta olduğu Fransa, İtalya gibi ülkelerde din-devlet ilişkileri konusunda "laiklik" kavramı kullanılırken, Anglo-Sakson kültürünün baskın olduğu İngiltere ve ABD gibi ülkelerde, laikliğe göre daha yumuşak bir kavram olan "sekülerlik" kavramı kullanılmaktadır. Ayrıca, laikliğin anavatanı olarak kabul edilen Fransa'da din-devlet ilişkilerinde daha net ve kesin bir ayrım söz konusu iken, bunun karşısında ABD daha ılımlı bir yaklaşım benimseyerek "laiklik" yerine "din özgürlüğü" politikasını benimsemiştir. Anahtar Kelimeler: Laiklik, Laik Devlet, Sekülerlik, Din-Siyaset İlişkisi

The nature of relations between religion and the state and the limits of this relationship have been discussed in the writing of Political philosophy and sociology from the past to the present. Many thinkers and researchers have commented and evaluated on this issue. In addition, as a result of the practises of many states in the history scene, different models have emerged in religious-state relations. The phenomenon of secularısm is one of the emerged models in this sense, too. This model argues that these two different areas should not interfere in each other's areas that based on the idea that religion and state have influence and authority in different areas. In addition to being a model on religious-state relations, secularism, which is a political and sociological value, is also a concept that relates to many values such as human right, freedom and equality. The concept of secularism that emerged in the Western world was perceived in different ways as a result of its relationship with various values and being influenced by the historical and political experiences of different countries. Therefore, even in the Western world in which it emerged, it is impossible to talk about a single understanding of secularism. In this study, considering all these developments, the conceptual, historical and political development of the phenomenon of secularism in the Western world was examined. While doing this, attention has been observed different ways of perceiving secularism in different geographies. In this sense, we have seen that different historical, political, social and cultural accumulations of countries cause significant differences in their religious policies or their understanding of secularism and secularism. For example; in the issue of religion-state, while in countries such as France and Italy where Latin-Catholic culture is dominant, the concept of "laicite" is used, in the countries such as England and USA where Anglo-Saxon culture is dominant, the concept of "secularism" is used. In addition, while France, which is regarded as the homeland of secularism, has a clearer and definitive distinction in religion-state relations, the USA has adopted a more moderate approach and adopted the policy of "freedom of religion" instead of "secularism". Keywords: Secularism, Secular State, Secularity, Religion-Politics Relationship