Yaşam hakkı, Avrupa İnsan Hakları ve Anayasa Mahkemesi'ne göre yaşam hakkı

Abstract

Tezin konusunu, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) ikinci maddesinde ve 1982 Anayasası'nın 17. maddesinde düzenlenen yaşam hakkı çerçevesinde düzenleyen tarihi belgeler, mahkeme kararları ve bu hakkın unsurları oluşturmaktadır. Sözleşme'nin ihlali iddiasının incelenmesi bağlamında yaşam hakkı ihlallerini engelleme doğrultusunda yapılan yasal düzenlemeler ile alınan tedbirler ve yapılan uygulamalar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) yargısal değerlendirmesine konu olmaktadır. Mahkeme'nin yargısal denetimi ikincil olmakla birlikte kararları Sözleşmeci devlet için bağlayıcı niteliktedir. Tezin amacı, Sözleşme'nin ikinci maddesinde ifade edilen yaşam hakkının kapsamının ne olduğunun, bu hakkın unsurlarının nelerden oluştuğunun, sınırlarının neler olduğunun ve Türk hukukunda nasıl korunduğunun ortaya konulmasıdır. Bilindiği üzere yaşam hakkı en temel insan hakkıdır. Yaşam hakkı insanın, doğa ve evren bütünü içinde kendi içgüdüsü gereği başkası ile bağlı olmamasından kaynaklanan, insan olarak "var olmasını", insan onuruna layık olarak "kendini idame ettirmesini" ve "var oluşu geliştirmek" olanağı, serbestliği, yeteneği, ayrıcalığını ifade etmektedir. Bu hak, Magna Carta'dan başlayarak bugüne kadar hukuki metinlerde sürekli koruma altında tutulmuş, ölüm cezasının tamamen kaldırılması ile de gerçek anlamda AİHS'de yerini bulmuştur. AİHS'nin ikinci maddesi tamamıyla yaşam hakkına, hakkın unsurlarına ve sınırlarına ayrılmıştır. Yaşam hakkının korunması AİHS'nin ikinci maddesiyle sınırlı kalmamış, Sözleşme'ye ek protokollerle de bu koruma geliştirilmiştir. Tezimizde ilk önce yaşam hakkını kavramsal açıdan inceledik, doktrindeki görüşlere yer verdik. Daha sonra günümüze ışık tutması açısından yaşam hakkının hem Türk hukukundaki hem de batıdaki tarihsel gelişimini ortaya koymaya çalıştık. Tezin İkinci Bölümünde ise AİHS ve AİHM bağlamında yaşam hakkını inceledik. Burada yaşam hakkının unsurlarını teker teker mahkeme kararlarından daörnekler vererek açıkladık. Tezin Üçüncü Bölümünde de Anayasa Mahkemesi'nin yapısını ve mahkeme kararları ışığında Türk hukukunda yaşam hakkının uygulanışını aktarmaya çalıştık. Çalışmamızla Sözleşme organları önünde en çok ülkemiz aleyhine ihlal başvurusunda bulunulan haklardan olan yaşam hakkının ihlallerinin kaynakları vurgulanmaya çalışılmıştır. Yaşam hakkının devlet eliyle ihlal edilmesinde başrolü alan güvenlik güçlerinin dikkat etmesi gereken yaşam hakkının özü kavramı çizilerek, ihlallerin engellenmesi amacıyla devlet organlarının dikkatlerini bu noktaya çekmeyi amaçlamaktayız. Bu bağlamda öncelikle bir Yüksek Lisans Tezi sınırları dahilinde, yaşam hakkının kapsamı, ilke ve kurallarını, AİHS çerçevesinde, AİHM kararları ışığında anlatılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın özgünlüğü, Anayasa Mahkemesi'nin kararları ile AİHM'in kararları doğrultusunda yaşam hakkının korunması ve bu bağlamda insan haklarına saygının egemen kılınmasına katkı sağlanmasının hedeflemesinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca yaşam hakkının kutsallığı ve bu hakkın diğer haklar açısından önemi vurgulanarak, demokratik bir toplum düzeni içerisinde, hukuk güvencesi altında insan onuruna yaraşır bir hayat sürdürmenin önemi vurgulanmıştır.Anahtar Kelimeler: Yaşam Hakkı, AİHM, Anayasa Mahkemesi, Ölüm Cezası, Kürtaj, Meşru Müdafaa, Ötanazi, Gözaltında Ölümler.

The thesis subject of this study consists of the right to life which is dealt with in the second article of the European Convention on Human Rights and the seventeenth article of the Turkish Constitution of 1982, and the historical papers which regulate the right to life, and lastly the elements of this right. In the context of analyzing the claims of the European Convention on Human Rights violations, the regulations taken on to prevent the right to life violations and the measures implemented concordantly, and their applications subject to the judicial supervision of the European Court of Human Rights. Though the judicial review of the European Court of Human Rights is collateral, its arbitraments have a binding force on the party states. The objective of this study is to put forward the scope of the right to life which is presented in the article 2 of the European Convention on Human Rights, the elements and limitations of this right, and how it is protected by Turkish legislations. As it is known, the right to life is the most fundamental right of human beings. The right to life signifies one?s ?existence? as a human being, ?self-sustainment? that is consistent with human dignity, and opportunity to ?improve existence?, freedom, capability, and privilege, which are born of his independence to anyone by his instinct in integrity of nature and universe. This right has been put under protection in juristic texts until today since Magna Carta, and fallen into its real place by the abolition of death penalty in the European Convention on Human Rights. The second article of the European Convention on Human Rights is wholly dedicated to the right to life, and its elements and limitations. The protection of the right to life does not remain limited to the secondarticle of the European Convention on Human Rights, but it is enhanced by the supplementary protocols of the Convention. In this study, firstly, we deal with the right to life from its conceptual aspect, and review the views attained from the doctrine. Then we attempt to provide the historical development of the right to life both in the Turkish Law System and in the West so as to shed light on contemporary issues. In the second chapter, we study the right to life in the context of the European Convention on Human Rights and the European Court of Human Rights. Here we illustrate the elements of the right to life separately by providing examples of the Court arbitraments. In the third chapter, we attempt to translate the application of the right to life in the Turkish Law System in the direction of the European Convention on Human Rights and the Court arbitraments. This study aims to engage attention of responsible authorities on the issue of the right to life violations which make the Country one of mostly being indictees in the eyes of the bodies of the Convention. This study, within the bounds of a MSc. Thesis, essays to handle the scope of the right to life, and its principles and maxims both in the frame of the European Convention on Human Rights and in consideration of the arbitraments of the European Court of Human Rights.The originality of this study emanates from its aim to make a contribution to the efforts to enhance the protection of the right to life and establish respect to human rights in the direction of Constitutional Court arbitraments and the European Court of Human Rights arbitraments.Keywords: Right to Life, Death Punishment, Abortion, Legal Protection, Euthanasia, Deaths in Custody.