Türkiye'de yapılan düzenleyici reformlar: Sosyal güvenlik reformunun ekonomiye etkileri

Abstract

Türkiye'de 1999 ila 2001 yılları arasında yaşanan ekonomik krizler; bankacılık, enerji, telekomünikasyon, tarım ve sosyal güvenlik gibi birçok sektördeki yapısal sorunları derinleştirerek gündeme taşımış ve çözüm arayışlarını beraberinde getirmiştir. Uzun yıllar sorun olan sosyal güvenlik kuruluşlarının mali yapısı ve sosyal güvenliği tedarik edememesi de krizlerle birlikte derinleşmiştir. Türkiye'de yaşanan ekonomik krizler neticesinde, bankacılık, enerji, telekomünikasyon ve tarım sektörlerinde uygulanan düzenleyici reformların sektörel etkilerinin değerlendirilmesi, 2006 yılında sosyal güvenlik kuruluşlarının birleştirilmesi ve 2008 yılında kanuni düzenlemelerle yürürlüğe konulan reformun sosyal güvenliğin finansal parametrelerinde, istihdam, gelir dağılımı ve transfer harcamaları üzerinde meydana getirdiği değişikliklerin ekonomik etkilerinin analiz edilmesi ve gelecek perspektifi belirlenmesi çalışmamızın amacını oluşturmaktadır. Reformlarla bankacılık, enerji, telekomünikasyon ve tarım sektörlerinde önemli yapısal değişiklikler gözlenmiştir; reformların uygulandığı sektörlerin yapısı sağlamlaştırılmış, kriz dönemlerinde zarar eden kuruluşlar/işletmeler kâr elde etmeye başlamış, sektörlerin sağladığı hizmetlerde ise yaşanan teknolojik ve finansal gelişmelerle nicelik/nitelik olarak artış gerçekleşmiştir. Reform süreciyle sosyal güvenlikte ise açıklarda ciddi bir azalma meydana gelmemiş ancak gelirlerin giderleri karşılama oranı yükselmiş, kapsam genişleyerek nüfusun tamamına yakını güvence altına alınmış, kayıtdışı istihdamda önemli düşüşler meydana gelmiştir. Sistemdeki devlet katkısı artışı reform sürecinde de devam etmiştir. Sistem açıklarının karşılanması için merkezi yönetim bütçesinden yapılan transfer harcamaları sürekli artış göstermiştir. Bu artış cari transfer harcamalarının dağılımında belirleyici olarak ekonomi üzerinde önemli etkiler bırakmıştır. Reformun emeklilik yaşı artışı ve erken yaşta emeklilik sorunun çözümü gibi beklenen bazı etkilerinin daha uzun vadede gerçekleşecek olması reformla ilgili sınırlı bir değerlendirme imkânı sunmuştur. Düşüşe geçen kayıtdışı istihdam, reform sonrası dönemde de sosyal güvenliğin finansal sürdürülebilirliği ve diğer mali dengeler açısından problem olmaya devam etmektedir. Bu çalışmamızda kayıtdışı istihdamda bulunanların sigortalılığının sağlanması durumunda ve asgari ücretten daha fazla gelir elde eden sigortalılar adına asgari ücret üzerinden yapılan bildirimlerin gerçek gelirler üzerinden yapılması durumunda finansal problemlerin aşılabileceği ve merkezi yönetim bütçesinden yapılan transfer harcamalarının ekonomik dengeler açısından istenilen düzeyde bulunmasının sağlanabileceği görülmüştür.

The economic crisis which had been experienced between 1999-2001 in Turkey, deepened structural problems in various sectors such as banking, energy, telecommunication, agricultural and social security sectors and brought up solution seekings. Social security instutions' failure of social security supply and fiscal structure, which had been a serious problem for long years, has deepened by the crisis. Aim of this study is, evaluation of the results of regulatory reforms in theese sectors which following the crisis, entegration of social security institutions in 2006 and analysing economic impacts of reform process with legal regulations in social security financial parameters, employment, income distribution and transfer expenditures in 2008 and determination of future perspective. In consequence of reforms structural changes were observed in these sectors, patterns of the sectors were amplified, loss-making institutions/enterprises started to derive profit, quality/quantity of services that supplied from sectors are increased. Reform did not caused a significant decrease in social security deficits, but the rate of revenues to meet expenditures increased, social security scope expanded and nearly population as a whole was provided assurance and there has been a serious decrease in informal employment. The increase of state subsidy in system continued through reform process. The transfer expenditures from centralized management budget increased continuously. That increase caused important impacts on economy as a determinant in the distribution of current transfer expenditures. Effects of the reform's some future impacts as increasing the retirement age and the solution of early retirement problem, take some time so this lead to a limited evaluation of the reform. Informal employment that goes into a decline, continues to be a problem in the way of social security sustainability and other fiscal balances after the reform period. In this study, it is clearly seen and recorded that, if informal employees are insured and in the case that declrations through real income, on the contrary of illegal declarations which workers earn further but declare their insurance through minimum wage, it is possible to overcome financial problems and provide the transfer expenditures from centralized management budget to be on demanded level.