Mevlânâ'da felsefe ve felsefî yaklaşım

Abstract

İslâm düşüncesinin en önemli simalarından biri olan Mevlâna Celâleddin Rumî'nin düşünce sistemi, çok sayıda araştırmalara konu olmuştur. Bu çalışmada ise bir mutasavvıf olarak Mevlânâ'nın felsefeye ve filozoflara bakış açısını tespit etme amaçlanmıştır. O'nun ilim anlayışı ve önem verdiği bilgiler dinî ve tasavvufî bakışının etkisi altındadır. Mevlânâ'ya göre nazarî hikmet evrenden, maddeden hareketle yaratıcının evrene yayılmış ilim, hikmet ve kudretini anlamaya yarar. Bu faydalarıyla birlikte insanı ilahî aşka, Tanrı'ya ulaştırmada yeterli değildir.Mevlânâ insanın düşünme, idrak etme ve anlama kuvveti olan akla önem vermekle birlikte, akla bir sınır çizmekte diğer düşünürlerden farklı davranmaz. O'na göre cüz'i akıl dünyevî işlerde insana rehber olmakla birlikte irfanî bilgiyi elde etmekte yegane rehber olamaz. Zira akl-ı Küll'e muhtaçtır.Mevlânâ benzerlerinden hüküm çıkarma ve ispat etme çabası olarak kıyası, yol bulmada yardımcı olan körün elindeki sopa metaforuyla faydalı bir yöntem olarak değerlendirir. Ne var ki kıyaslarda bulunma gerekliliği batıl olandan hak olana ulaşıncaya kadardır. Çünkü maddî alem ile manevî alem arasında farklar vardır. Mevlânâ'ya göre sebepleri bilmek işleri kolaylaştırır, bilgisizliği defeder. Öz ve kabuk nispetinde olan sebepler ve tesirler Tanrı'nın eseridir ve bizi O'na ulaştırır. Ancak hakikatin önünde perde olan sebeplere karşı temkinli olmak gerekir. Sebep perdesini aralayıp sebebi yaratana ulaşmak şarttır.Anahtar kelimeler: Mevlânâ, Felsefe, Hikmet, Filozof, Akıl, Kıyas, Sebeplilik.

The intelligence system of Mevlana Jalal al-Din al-Rumi, being one of the most important Islamic intellectual, has been the subject of various kind of researches for many times. In this thesis we aimed to fıgure out the viewpoint of Mevlana, as a mystic, related to philosophy and philosophers. According to Mevlana the most significant science and knowledge is that related to religion and mysticism and theoretic wisdom helps human beings get the wisdom and might of the creator by searching the cosmos. As to Mevlana, reason as a potencial of thinking, understanding and perceiving is a very important phenomenon for humans in their daily life but only pure reason neither satisfies human for reaching truth nor contributes spiritual development for human.As to Mevlana, analogy is a valuable method just like a rod in the hands of a blind. However analogy, being a useful method in daily life, can not attain the knowledge and the reality. And also having the knowledge of cause, being the influence and work of God, drives the ignorance away. But human beings must be careful about the cause because cause can conceal the truth.Key words: Mevlânâ, Philosophy, Wisdom, Philosopher, Reason, Analogy, Causality.