Tek Parti Dönemi'nde bir asker, devlet adamı ve siyasetçi: İbrahim Şükrü Sökmensüer

Abstract

Bu çalışma, Osmanlı Devleti'nin son on yılından başlayarak, Balkan Harbi, I. Dünya Savaşı, Millî Mücadele, Cumhuriyet yönetiminin kuruluşu, Tek Parti iktidarı ve çok partili hayata geçiş süreçlerini, bu süreçler içinde İbrahim Şükrü Sökmensüer'in rolünü ve faaliyetlerini konu edinir. Çalışma İbrahim Şükrü Sökmensüer'i bu süreçler içinde sırasıyla asker, devlet adamı ve siyasetçi kimliği çerçevesinde değerlendirmeyi amaçlamıştır. Böylece, hem sözü edilen dönemleri hem de İbrahim Şükrü Sökmensüer'i değerlendirmek mümkün olabilmiştir. Çalışma, Tek Parti Dönemi'nin bu etkili kişisinin yaptığı faaliyetler çerçevesinde dönem üzerinde bıraktığı etkiyi, dönemin genel ve özel konuları çerçevesinde ele alır. Balkan Harbi ve Edirne Savunması, Kanal Harek?tı, Çanakkale Cephesi, Millî Mücadele süreci İbrahim Şükrü'nün yararlılıklar gösterdiği önemli askerî vazife dönemleridir. Askerlikten istifasından sonra Umumî Müfettişliklerde aldığı vazifeleri, emniyet teşkilâtındaki hizmetleri ve genel müdürlüğü, valilik görevleri, Hatay Meselesi'ndeki çalışmaları, İaşe müsteşarlığı, Türk Hava Kurumu başkanlığı onun bürokratik çalışma alanlarını oluşturmuştur. Dönemin önemli olaylarından Dersim sorunu, 1934 Trakya Olayları ve suikastlar konusu ile komünizm meselelerinde de yoğun mesailer harcamıştır. Sökmensüer'in siyaset hayatı 1942'de başlamış, 1946'da içişleri bakanı olarak kendi siyasî kariyerinin zirve noktasına ulaşmıştır. Bulunduğu her görevde çok ciddi çalışmalarla adından söz ettiren Şükrü Sökmensüer, tek parti döneminin önemli ve kilit kişilerinden biri olarak hem parti dışında hem parti içinde ciddi siyasî mücadelelere girişmiştir. Çalışma, İbrahim Şükrü Sökmensüer özelinde, yukarıda sözü edilen önceki dönemleri de ele alarak, aslında Cumhuriyet Tarihi'nin Tek Parti dönemi olarak bilinen bu önemli sürecini, bir kişi üzerinden ve farklı bir bakış açısıyla değerlendirmiştir. Çalışma, literatür taraması, arşiv çalışmaları, gazete incelemeleri, ilişkili konulara dair her türlü bilgi kaynağı değerlendirmesi ve bunların tasnif, analiz ve yazım aşamalarını içeren bir süreç sonucunda ortaya çıkarılmıştır. Anahtar Sözcükler: İbrahim Şükrü Sökmensüer, Tek Parti Dönemi, Cumhuriyet Tarihi, Türk Siyasi Hayatı, Osmanlı Devleti.

This study deals with several time periods including the last decade of the Ottoman Empire, the Balkan War, the World War I , the National Struggle, the establishment of the Republican administration, the Single-Party Period, the transition to multi-party system, and the role and activities of İbrahim Şükrü Sökmensüer during these periods. The aim of the study is to evaluate İbrahim Şükrü Sökmensüer as a soldier, a statesman and a politician. Thus, the study covers the evaluation of both the mentioned periods and İbrahim Şükrü Sökmensüer. The study deals with the effect of this influential person of the single party period over the era examining the general and specific issues of the periods. İbrahim Şükrü played important roles in the Balkan War, the Siege of Adrianople, the actions in the Suez Canal, the Galipoli Front, and the National Struggle as a soldier. After his resignation from military service, he served in bureaucracy; for instance he worked for the offices for the general inspectorates, law enforcement agency, Undersecretariat for Subsistence and Turkish Aeronautical Authority as well as a governor. He was also there in the Hatay issue. He also showed a great deal of efforts on the Dersim problem, 1934 Thracian incidents, assassinations, and communist affairs. Sökmensüer's political life began in 1942, and in 1946 he reached the culmination of his political career as interior minister. Sükrü Sökmensüer was very sober in every task he undertook and entered into serious political struggles both outside the party and within the party as one of the important and key names of the one-party period. This study investigates one-party period of Republican History through the life a person from a different point of view. The study is an outcome of literature review, archival studies, newspaper reviews, classification and evaluation of all related sources. Keywords: İbrahim Şükrü Sökmensüer, Single-Party Period, Republican History, Turkish Political Life, Ottoman Empire.