Algılanan fazla niteliklilik ve etkileri: Lider-üye etkileşiminin düzenleyici rolü

Abstract

Küresel çerçevede yaşanan işszilik ve eksik istihdam sorunu, akademisyenler ve işverenler arasında fazla niteliklilik olgusunun önemini artırmıştır. Fazla nitelikli çalışanların işe ve örgüte yönelik geliştirdikleri tutum ve davranışlar, araştırmacıların giderek dikkatini çekmeye başlamıştır. İşszilik oranlarının çift haneli bir seyir izlediği ülkemizde, fazla nitelikli çalışanların tutum ve davranışlarını içeren araştırmaların sayısı ise sınırlı düzeydedir. Bu çalışmanın temel amacı, algılanan fazla nitelikliliğin iş tatmini ve üretkenlik karşıtı iş davranışları ile ilişkisinde lider-üye etkileşiminin düzenleyici rolünü belirlemektir. Bu kapsamda Ankara ilinde faaliyet gösteren özel ve kamu bankalarında çalışan 400 kişi ile yürütülen uygulama ile kişi-iş uyumu ve sosyal mübadele teorisi çerçevesinde, algılanan fazla nitelikliliğin iş tatmini ve üretkenlik karşıtı iş davranışlarına etkisinde lider-üye etkileşiminin düzenleyici rolü tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda, algılanan fazla nitelikliliğin hem lider-üye etkileşimi ile hem de iş tatmini değişkeni ile düşük düzeyde ancak negatif yönde ilişkili olduğu bulunmuştur. Beklenilenin aksine, algılanan fazla niteliklilik ile üretkenlik karşıtı iş davranışları arasında anlamlı bir ilişkinin varlığına rastlanılmamıştır. Bir diğer sonuca göre ise, algılanan fazla nitelikliliğin iş tatmini ve üretkenlik karşıtı iş davranışları ile ilişkisinde lider-üye etkileşiminin düzenleyici rolü bulunmamaktadır. Türkiye işgücü piyasasında yüksek eğitimli işgücü oranındaki artışa karşın sınırlı düzeydeki istihdam fırsatı emek piyasası için endişe kaynağı olabilmektedir. Araştırmanın bir diğer amacı doğrultusunda Türkiye'deki istihdam, işsizlik oranı ve eğitim-istihdam ilişkisini içeren işgücü piyasasının mevcut görünümüne ek olarak fazla nitelikli çalışanlar için Gig Ekonomisi işlerinin bir çıkış yolu olabileceği düşüncesi ayrıntılı bir şekilde değerlendirilerek gelecekteki beklentiler tartışılmaktadır. Anahar Kelimeler: Eksik İstihdam, Fazla Niteliklilik, Üretkenlik Karşıtı İş Davranışı, Lider-Üye Etkileşimi, Gig Ekonomisi

The problem of unemployment and underemployment experienced globally has increased the importance of the phenomenon of overqualification among academics and employers. The attitudes and behaviors developed by overqualified employees towards work and organization have begun to attract the attention of researchers. In our country, where unemployment rates follow a double-digit course, the number of studies involving the attitudes and behaviors of overqualified employees is limited. The main purpose of this study is to determine the moderating role of leader-member exchange in relation to perceived overqualification with job satisfaction and counterproductive work behavior. In this context, it is tried to be determined the moderating role of leader-member exchange in the effect of perceived overqualification on both job satisfaction and counterproductive work behaviors within the framework of person-job fit theory and social exchange theory via a survey conducted with 400 people working in private and public banks operating in Ankara province. As a result of the study, perceived overqualification is found to be low but negatively correlated with both leader-member exchange and job satisfaction. Contrary to expectations, there is no significant relationship between perceived overqualification and counterproductive work behaviors. Despite the increase in the proportion of highly educated labor force in Turkey's labour market may be a source of worry for the limited employment opportunities in the labor market. According to another result, there is no moderating role of leader-member exchange in the relationship of either perceived overqualification and job satisfaction and counterproductive work behaviors. For another purpose of the study, expectations in future is discussed by evaluating the current status of labor market which includes employment and unemployment rates and education-employment relations in Turkey in detail. Keywords: Underemployment, Overqualification, Counterproductive Work Behavior, Leader-Member Exchange, Gig Economy