Tedarikçi seçim probleminin bulanık çok ölçütlü karar verme ve hedef programlama yöntemleri ile çözümü: Savunma sanayiinde bir uygulama

Abstract

Tedarikçi seçimi bir satın alma departmanın en önemli işlevlerinden biridir. Bunun yanında sonuçları itibariyle şirketin teslimat ve kalite performansını da etkilemesi nedeniyle tedarikçi seçimi, şirketler için stratejik bir öneme de sahiptir. Bu süreç en basit haliyle; alternatif tedarikçilerin belirlenmesi, belirlenen kriterlere göre değerlendirilmesi ve tedarikçinin seçilerek sözleşme imzalanması şeklinde özetlenebilir. Bu konu, her ne kadar diğer kalemler kadar göz önünde olmasa da, şirketlerin kaynak ayırdığı ve yatırım yaptığı alanlar arasında son yıllarda yükselen bir trende sahiptir. Bunun sebebi, kurumsal şirketlerin tedarikçi seçimi ve yönetiminin önemini farkına varmaları, bu sayede ülke ekonomisine ve kendi finansal güçlerine güç kattıkları gerçeğini görmüş olmalarıdır. Tedarikçi seçimlerini doğru yapan işletmeler pek çok alanda tasarruf sağlayıp, pazarda rekabet avantajı da elde edebilirler. Ancak bu seçimin teoriden pratiğe aktarılması çoklu çelişen kriterler ve kesin olmayan parametreler dolayısıyla oldukça karmaşık bir hale gelebilir. Tüm bu nedenlerden dolayı, yaygın olarak kullanılan çok kriterli karar verme yöntemlerinden olan AHP, TOPSIS, ANP, ELECTRE, VIKOR, PROMETHEE, Hedef Programlama ve bulanık algoritmalar bu tarz tedarikçi seçimi problemleri için uygun bir yaklaşım olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, ülkemiz savunma sanayisinde kritik bileşenler için en iyi tedarikçinin seçilmesi maksadıyla, seçilen kriterlere göre en iyi tedarikçi belirleyen bir AHP-TOPSIS, Bulanık AHP, Bulanık TOPSIS ve Bulanık AHP - Hedef Programlama olmak üzere karma yöntemler üzerinde durulmuş; kalite, maliyet, teslimat, makina parkuru ve teknik yeterlilik kriterleri doğrultusunda bir seçim yapılmaya çalışılmıştır.

Supplier selection is one of the most important functions of a purchasing department. However, supplier selection also has a strategic precaution for companies as it also affects the delivery and quality performance of the company as a result. To describe this process in a simple way, we can define the steps as selection of alternative suppliers, evaluation according to criteria determined, and contract signing by selecting the supplier. This is a trend that has risen in recent years among the areas companies have invested in, though not as much as the others. This is why institutional companies have to recognize the importance of supplier selection and management, and have seen the fact that they are strengthening the country's economy and their financial strength. Businesses that make supplier choices right can save a lot of money and get competitive advantage in the market. However, the transfer of this choice in theory to practice may become quite complicated due to multi criteria decision making and uncertain parameters. For all these reasons, the the most widely used multi criteria decision making methods, AHP, TOPSIS, ANP, ELECTRE, VIKOR, PROMETHEE and Goal Programming, are considered as a suitable approach for such supplier selection problems. In this study, it is focused on AHP-TOPSIS, Fuzzy AHP, Fuzzy TOPSIS and Fuzzy AHP-Goal Programming hybrid methods that determine the best supplier according to selected criterias, such as quality, cost, delivery, machine park and technical competence, in order to select the best supplier for critical components, which are very important sub-components for the defense industry.