Türk bankacılık sektöründe kar yönetimi uygulamaları üzerine bir araştırma

Abstract

İşletmelerin paydaşlarına faaliyetleriyle ilgili sonuçları ilettiği en önemli araç olan finansal tablolarının kalitesini etkileyen kar yönetimi uygulamalarından bahsedilmektedir. Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri, muhasebe standartları ve düzenlemeler muhasebeleştirme sürecinde işletme yöneticilerine gerçeğe uygun ve doğru bilgilerin sunulması amacıyla bazı esneklikler sunmaktadır. Ancak kişisel, işletmesel ve paydaşların çıkarları doğrultusunda bu esneklikler amacına uygun bir şekilde kullanılmadığı görülmektedir. Ekonomik sistem içerisindeki finansal sektörün yapı taşı olan bankaların üstlendiği rol bakımından faaliyet raporlarının doğruluğu ve gerçekliği önemlidir. Bu sebeple, çalışmamızda Türk bankacılık sektöründe faaliyet gösteren bankaların kar yönetimi uygulamalarına başvurup başvurmadıkları tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda Borsa İstanbul'da (BIST) işlem gören kamu, özel ve yabancı sermayeli on ticari bankanın 2009-2019 yılları arasındaki çeyrek dönemlik faaliyet raporları örneklem olarak belirlenmiştir. Bankaların anılan faaliyet yıllarını kapsayan mali tablolarındaki aktif toplamı, krediler ve alacaklar, takipteki krediler, özel karşılıklar (kredi kayıp karşılıkları), sürdürülen faaliyetler öncesi vergi karı veya zararı ve net dönem karı veya zararı kalemlerinin tutarları esas alınmıştır. Bu veriler ışığında kar yönetimi uygulamaları statik ve dinamik panel veri analizi teknikleri kullanılarak araştırılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, Türkiye'de faaliyet gösteren bankaların kredi kayıp karşılıklarının kar yönetimi uygulamalarına kredi kayıp karşılıklarının kendi gecikmeli değeri, sorunlu krediler ve aktif büyüklüğü değişkenleri istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı olduğu belirlenmiştir. Kredi kayıp karşılıklarının kendi gecikmeli değeri, sorunlu krediler ve aktif büyüklüğü arttıkça kredi kayıp karşılıklarının arttığı tespit edilmiştir. Diğer taraftan, sermaye yeterlilik oranı ise negatif ve anlamlı bir etkiye sahiptir. Dolayısıyla sermaye yeterlilik oranı arttıkça kredi kayıp karşılıkları azaldığı belirlenmiştir. Kredi kayıp karşılıkları üzerinde; karı veya zararı, kredi-mevduat oranı, büyüme oranı ve enflasyon oranı değişkenlerinin ise istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi olmadığı tespit edilmiştir. Dinamik panel veri yönteminden elde edilen sonuçlara göre ise, kredi kayıp karşılıklarının kendi gecikmeli değeri, sürdürülen faaliyetler öncesi vergi karı veya zararı, takipteki krediler ve aktif büyüklüğü istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif, sermaye yeterlilik oranı ve ekonomik büyüme oranı ise istatistiksel olarak anlamlı ve negatif ilişki olduğu belirlenmiştir. Dinamik panel veri yöntemden elde edilen bulguların statik panel veri yönteminden elde edilen bulgulardan farkı, sürdürülen faaliyetler öncesi vergi karı veya zararı ve ekonomik büyüme oranı değişkenlerinin negatif ve anlamlı olmalarıdır. Çalışmanın sonucunda genel olarak, BIST'te işlem gören ticari bankalarının kar yönetimi uygulamalarına başvurdukları tespit edilmiştir.

Earnings management practices affecting the quality of their financial statements, which are the most important means by which businesses communicate the results of activities to their stakeholders, are mentioned. Generally accepted accounting principles, accounting standards and regulations offers some flexibility to managers in the accounting process in order to present truthful and accurate information. However, it is seen that these flexibility are not used in accordance with the purpose in line with the interests of personal, business and stakeholders. The accuracy and authenticity of the financial reports are important in terms of the role played by the banks, which are the building blocks of the financial sector in the economic system. Therefore, in this thesis, it is aimed to determine whether banks operating in the Turkish banking sector apply to profit management practices. For this purpose, the quarterly financial reports (between 2009 and 2019) of ten commercial banks with public, private and foreign capital traded on the Borsa Istanbul (BIST) are determined as the sample. The amount of total assets, loans and receivables, non-performing loans, loan loss provisions, profit or loss before tax and net profit or loss for the period in the financial statements of the banks covering the aforementioned operating years are based on. Earnings management practices over these amounts are analyzed by using static and dynamic panel data analysis techniques. According to the findings lagged value of loan loss provisions, non-performing loans and asset size variables are statistically positive and significant to the earnings management practices of loan loss provisions of banks operating in Turkey. Accordingly, as the lagged value of loan loss provisions, non-performing loans and asset size increase, loss loan provisions also increase. On the other hand, the capital adequacy ratio has a negative and significant effect. Therefore, as capital adequacy ratio increases, loss loan provisions decrease. Profit before tax, loan deposit rate, growth rate and inflation rate variables with loan loss provisions are found to have no statistically significant effect. According to the findings obtained from the dynamic panel data method, the lagged value of loan loss provisions, profit or loss before tax, non-performing loans and asset size are statistically significant and positive, while capital adequacy ratio and economic growth rate are statistically significant and negative. The difference between findings obtained from dynamic panel data method and findings obtained from static panel data method is that variables of profit before tax and economic growth rate are negative and significant. These results showed that banks apply to earnings management practices.