Ticari defterlerin ispat kuvveti

Abstract

Ticari defterlere ilişkin kanuni düzenlemeler mevzuatımızda dağınık bir şekilde yer almaktadır. Ticari defterlerin şekil ve esasları Türk Ticaret Kanunu ile düzenlenirken, ticari defterlerde yer alan vergi veya muhasebe ile ilgili kayıtlara ilişkin hükümler Vergi Usul Kanunumuzda yer almaktadır. Kooperatifler Kanunu, Bankacılık Kanunu veya Sermaye Piyasası Kanunu gibi kanunlarda ise konularına göre özel nitelikte ticari defterlerin kapsamlarını düzenlemiştir. Ticari defterlerin içerdiği kayıtların, ticari hayatın devamlılığı açısından oluşturduğu önem nedeniyle kanun koyucular tarafından daima düzenleme altına alınan belgeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak bu tutum, ticari defterin delil mahiyetiyle yargılamalarda ispat aracı olarak kullanılması şeklinde gündeme geldiğinde, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, mülga kanunların aksine ticari defterin sahibi olan tacir lehine veya aleyhine delil oluşturma fonksiyonun kaldırılması yönünde tercihte bulunmuştur. Ticari defterlerin ispat kuvvetinin ortadan kaldırılması Türk Ticaret Kanunun tasarı aşamasında doktrinde fazlasıyla eleştirilen bir durumdu. Nitekim yapılacak düzenlemenin hukukumuzda uygulanan senetle ispat mecburiyetine olan bağımlılığın daha da artıracağı ve uygulamamızda ticari defterin delil olarak kullanılmasına çokça başvurulması gerekçeleri dikkate alınarak 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa alınmayan hükümler, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda düzenlenmiştir. Yapılan yeni düzenlemeler ile mülga kanundaki tartışılan; ismen belirsiz defter, tamamlayıcı yemin, kesin delil niteliği gibi hususlara çözümler getirilmişse de madde metninde kullanılan dil ve ifadeler lafzi yorumla hareket ederek değerlendirildiğinde çok ciddi mağduriyetlere yol açacak şekildeydi. Gerek TTK'da 6355 sayılı kanunla yapılan değişiklikler gerekse HMK'da 7251 sayılı kanunla yapılan değişiklerle sorunlar giderilmeye çalışılmış ve ticari defterlerin ispat hukukuna dair gücü sağlamlaştırılmaya çalışılmıştır. Ticari defterlerin ispat kuvveti; ticari işletmelerin mali durumlarını göstermesi, alacak ve borç ilişkilerini içermesi, üçüncü kişilerle yapılan hukuki işlemlerin tespiti, genel kurul veya yönetim kurullarında alınan kararların belgelendirilmesi gibi hukuki uyuşmazlıklarda kanunun belirlediği şartları sağlaması koşuluyla kendini göstermekte ve bu kapsamda yer alan ticari defterler sahibi lehine veya aleyhine delil olarak kullanılabilmektedir.

Legal regulations regarding commercial books are scattered in our legislation. While the forms and principles of the commercial books are regulated by the Turkish Commercial Code, the provisions of the tax and accounting records of the commercial enterprise in the commercial book are included in our Tax Procedure Law. On the other hand, in laws such as the Cooperatives Law, the Banking Law or the Capital Market Law, the scope of commercial books of a special nature has been determined according to the subjects. Commercial books are an institution that is always kept at hand by the lawmakers because of the importance of the records they contain against the legal order. However, when this attitude came to the fore as the use of the commercial books as a means of proof in the proceedings as evidence, the Turkish Commercial Code No. 6102 preferred to abolish the function of creating evidence in favor of or against the merchant who owns the commercial books, contrary to the abrogated laws. The elimination of the proof power of commercial books was a situation that was heavily criticized in the doctrine at the drafting stage of the Turkish Commercial Code. As a matter of fact, the provisions that were not included in the Turkish Commercial Code No. 6102 were regulated in the Code of Civil Procedure No. 6100, taking into account the reasons that the regulation to be made will increase the dependency on the obligation to prove with deed applied in our law and that the use of the commercial book as evidence in our practice is taken into account. With the new regulations made, the debated in the abrogated law; Although the nominally indefinite notebook brought solutions to issues such as supplementary oath and definitive evidence, the language and expressions used in the article texts were in a way that would lead to serious grievances when evaluated with a literal interpretation. With the amendments made in the TCC with the law no. 6355 and the amendments made in the HMK with the law no. 7251, the problems were tried to be resolved and the power of the commercial books on the law of proof was tried to be strengthened. Commercial books are the strength of proof; In legal disputes such as showing the financial status of commercial enterprises, including credit and debt relations, determination of legal transactions with third parties, documenting the decisions taken in the general assembly or board of directors, provided that the conditions determined by the law are met, the commercial books in this scope can be used as evidence in favor of or against the owner.