Finansal oranları kullanarak havayollarının performans değerlendirmesi

Abstract

Küreselleşen ve hızla gelişen dünya ekonomisinde, ülkelerin sosyo-kültürel ve ekonomik gelişiminde büyük pay sahibi olan ve rekabetin artmasına katkıda bulunan en önemli faktörlerden biri de hızla büyüyen ve gelişen havayolu taşımacılığıdır. Bu gelişmeler sayesinde uzun mesafeler yakınlaşmakta, yolculuklar daha kısa sürelerde güvenli ve konforlu şekilde gerçekleşmekte, kültürel faaliyetler artmakta, ticari faaliyetler büyümekte ve ülke ekonomisine büyük katkılar sağlanmaktadır. Bu nedenlerden dolayı finansal performans ölçümü; işletmeler için en önemli işlevlerden biri haline gelmiştir. Finansal performans değerlendirmesi işletmelerin yatırım faaliyetlerinin güvenilirliğini ve riskini değerlendirmede ve genel anlamda işletmenin geleceğine dair alacağı finansal kararlarda oldukça önemli olmaktadır. Dünya çapındaki havayolu şirketlerinin yoğun rekabeti nedeniyle, finansal performanslarını ölçmek ve analiz etmek daha da önemli hale gelmiştir. Günümüzde seçeneklerin çok olmasının yanı sıra, karar sürecine etki eden kriterler de oldukça çeşitlenmiştir. İşletmeler küreselleşen piyasalarda ortaya çıkan finansal krizlerin, farklılıklar sonucu karşı karşıya kalınan sorunların ve risklerin yarattığı belirsizlik durumlarının çözümünde ve en önemlisi de varlıklarının devamı için finansal tabloların değerlendirilmesinin yanı sıra, karar verme sürecini de etkin olarak kullanmaktadırlar. Seçeneklerin çok olduğu durumlarda, değişik ve farklı amaçları gerçekleştiren ve birbiriyle çelişen seçenekler arasından en uygun olanı bulmak zordur. Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri ise seçenekler arasından en iyi seçimi veren analitik bir seçme sürecidir. Bu çalışmanın amacı da ÇKKV yöntemlerinden olan Entropi, Weighted Aggregated Sum Product Assessment (WASPAS) ve Evaluation based on Distance from Average Solution (EDAS) Yöntemleri kullanılarak Avrupa'nın önde gelen 5 havayolu firmasının 2009-2018 yıllarındaki on yıllık finansal performansını değerlendirmektir. Bu amaç doğrultusunda değerlendirmeye alınan 5 havayolu firmasının bilançolarından elde edilen finansal oranlar ÇKKV yöntemlerinden olan Entropi, WASPAS ve EDAS yöntemleri ile analiz edilmiştir. Çalışmada kullanılan kriterler "likidite oranları", "mali oranlar", "faaliyet oranları" ve "karlılık oranları" başlığı altında gruplandırılmıştır. "Cari oran", "asit test oranı", "nakit oranı", "finansal kaldıraç oranı", "aktif devir hızı", "alacak devir hızı", "duran varlıklar devir hızı", "özsermaye karlılığı", "aktif karlılığı", "faaliyet kar marjı", "brüt kar marjı", "net kar marjı" olmak üzere toplamda 12 adet kriter literatür çalışması neticesinde belirlenmiştir. Havayolu şirketleri bu kriterlere göre belirtilen yöntemler ile 2009-2018 yılları baz alınarak objektif olarak değerlendirilmiş ve şirketlerin performansı ölçülmüştür. Avrupa'nın önde gelen 5 havayolu firmasının finansal oranlara göre analiz edilmesi neticesinde performansı en yüksek firmanın Ryanair olduğu ortaya konmuştur. Son sırada ise Lufthansa yer almıştır. Anahtar Kelimeler: Finansal Performans, Çok Kriterli Karar Verme, Entropi, WASPAS, EDAS

In the globalizing and rapidly developing world economy, one of the most important factors that has a large share in the socio-cultural and economic development of countries and contributes to the increase of competition is the rapidly growing and developing air transport. Thanks to these developments, long distances are getting closer, journeys are carried out in a shorter time in a safe and comfortable way, cultural activities increase, commercial activities grow, and great contributions are made to the national economy. For these reasons, financial performance measurement has become one of the most important functions for businesses. Financial performance evaluation is crucial in evaluating the reliability and risk of the investment activities of the enterprises and in the financial decisions to be taken about the future of the enterprise in general. Due to the intense competition of airline companies around the world, measuring and analyzing their financial performance has become even more important. In addition to the many options nowadays, the criteria that affect the decision process are also diversified. Businesses effectively use the decision-making process as well as the evaluation of the financial statements for the solution of the uncertainties caused by the financial crises that arise in globalized markets, the problems faced by the differences and the risks and most importantly for the continuation of their assets. In cases where there are many options, it is difficult to find the most suitable option that fulfills different and different purposes and which contradicts each other. Multi Criteria Decision Making (MCDM) methods are an analytical selection process that gives the best choice among options. The aim of this work is to evaluate the ten-year financial performance of Europe's 5 airline companies in 2009-2018 by using Entropi, Weighted Aggregated Sum Product Assessment (WASPAS) and Evaluation based on Distance from Average Solution (EDAS) methods. In line with this purpose, the financial ratios obtained from the balance sheets of 5 airline companies evaluated were analyzed using Entropi, WASPAS and EDAS methods, which are among the MCDM methods. The criteria used in the study are grouped under the headings of "liquidity ratios", "financial ratios", "operating ratios" and "profitability ratios". A total of 12 criteria, namely "Current ratio", "acid test ratio", "cash ratio", "financial leverage ratio", "asset turnover rate", "receivable turnover rate", "fixed assets turnover", "return on equity", "return on assets" "operating profit margin", "gross profit margin", "net profit margin" were determined as a result of the literature search. Airline companies were evaluated objectively based on the years 2009-2018 with the methods specified according to these criteria and the performance of the companies was measured. As a result of the analysis of 5 leading airline companies in Europe according to financial ratios, it was revealed that Ryanair had the highest performance. Last place was Lufthansa. Key Words: Financial Performance, Multi Criteria Decision Making, Entropi, WASPAS, EDAS