Afet yönetiminde arama-kurtarma ve psikososyal destek ekiplerinin atanması

Abstract

İnsan yaşamını ve doğayı olumsuz yönde etkileyen afetler büyük ölçekte etkiye sahiptir. Afetlerin önlenemez olduğu aşikardır ancak afetin doğuracağı olumsuz etkileri azaltmak için çalışmalar yapılmalıdır. Afetlerin belirsiz olması, zaman baskısı, alt yapının kesintiye uğraması, kaynak kıtlığı ve kaos durumlarında bilgi akışını zamanında gerçekleştirmek ile başa çıkmak oldukça zordur. Afetlerin neden olacağı kayıp ve zararların azaltılması için etkili bir şekilde işleyen yönetim sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Afet yönetimi zarar ve risk azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme aşamalarından oluşmaktadır. Koordineli çalışma gerektiren bu yönetim sistemi çeşitli ve çok büyük zorlukları ortaya çıkarmaktadır. Dağınık ve çoklu afet bölgelerinde yürütülen ilk müdahale çalışmaları afet bölgelerine sevk edilecek ekipler tarafından yürütülmektedir. Bu bağlamda arama kurtarma ve psikososyal destek (PSS) ekiplerini zorlu görevler beklemektedir. Ekiplerin afet öncesi oluşturulması ve bu ekiplerin afet ve acil durum karar vericileri tarafından afet bölgelerine atama ve çizelgesinin oluşturulması önemli bir araştırma konusudur. Afet durumlarına etkin müdahale için ekiplerin afet bölgelerine en kısa sürede gönderilmesi gerekmektedir. Bu sayede müdahale aşamasında yaşanacak aksaklıklar ortadan kaldırılacak kayıp ve zararlar en aza indirilecektir. Bu tez çalışmasında, afet ve acil durumlara ilişkin yetkili kurum olan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ve Türk Kızılayı çalışanlarından edinilen bilgiler doğrultusunda altı uygulama yapılmıştır. İlk uygulamada arama kurtarma personellerin ekiplere ataması ele alınmıştır. İkinci uygulamada olası Bingöl depreminde yıkımın olduğu afet bölgelerine AFAD arama kurtarma ekiplerinin (AKE) atama ve çizelgeleme problemi ele alınmıştır. Üçüncü uygulamada Elazığ ili Palu segmentinde olası bir deprem sonucu yıkımın olduğu afet bölgelerine AFAD arama kurtarma ekiplerini atama ve çizelgeleme problemi ele alınmıştır. Dördüncü uygulamada Bingöl'de farklı büyüklüklerde meydana gelebilecek iki deprem senaryosu doğrultusunda afetten etkilenen bölgelere Türk Kızılayı psikososyal destek ekiplerini atama ve çizelgeleme problemi ele alınmıştır. Beşinci uygulamada olası Erzincan depreminden etkilenen afet bölgelerine AFAD arama kurtarma ve Türk Kızılayı psikososyal destek ekiplerini atama ve çizelgeleme problemleri ele alınmıştır. Altıncı uygulamada Aydın ilinin Efeler ilçesinde meydana gelecek bir depremde afet bölgelerine arama kurtarma ekiplerini atama ve çizelgeleme problemi ele alınmıştır. Bu uygulamalarda hedef programlama yöntemi ile matematiksel modeller oluşturulmuştur ve bu modellerin çözümü için IBM ILOG optimizasyon programı kullanılmıştır.

Disasters that negatively affect human life and nature have a large-scale impact. It is obvious that disasters are unavoidable, but studies should be carried out to reduce the negative effects of disasters. It is very difficult to deal with timely information flow in the presence of uncertainties, time pressure, disruption of infrastructure, scarcity of resources and chaos. An effective management system is needed to reduce losses and damages caused by disasters. Disaster management consists of damage and risk reduction, preparedness, response and recovery phases. This management system, which requires coordinated work, poses various and enormous challenges. The first response works carried out in scattered and multiple disaster areas are carried out by the teams to be sent to the disaster areas. In this context, challenging tasks await search and rescue and psychosocial support teams. The pre-disaster formation of teams and the assignment and schedule of these teams to disaster areas by disaster and emergency decision makers is an important research topic. For effective response to disaster situations, teams should be sent to disaster areas as soon as possible. In this way, disruptions to be experienced during the intervention phase will be eliminated and losses and damages will be minimized. In this thesis, six applications are made in line with the information obtained from the Disaster and Emergency Management Presidency (AFAD), the authorized institution for disasters and emergencies, and the Turkish Red Crescent. In the first application, the assignment of search and rescue personnel to the teams is studied. In the second application, the assignment and scheduling problem of AFAD search and rescue teams to the disaster areas where destruction occurred in the possible Bingöl earthquake is studied. In the third application, the problem of assigning and scheduling AFAD search and rescue teams to disaster areas where there is destruction as a result of a possible earthquake in the Palu segment of Elazig province is studied. In the fourth application, the problem of assigning and scheduling The Turkish Red Crescent psychosocial support teams to the disaster-affected regions in line with two earthquake scenarios that may occur in Bingöl of different magnitudes is studied. In the fifth application, the problems of assigning and scheduling AFAD search and rescue and The Turkish Red Crescent psychosocial support teams to the disaster areas affected by the possible Erzincan earthquake is studied. In the sixth application, the problem of assigning and scheduling search and rescue teams to disaster areas in an earthquake that will occur in the Efeler district of Aydın province is studied. In these applications, mathematical models are created with the goal programming method and the IBM ILOG optimization program is used to solve these models.