"Gerçek hayat hikâyeleri" sunumu ile medyanın travmatize ettiği toplum: Sosyolojik bir değerlendirme

Abstract

Bu araştırma, toplumdaki yaşam tarzlarını, düşünme biçimlerini ve bunlara yüklenen anlamları etkileyecek şekilde kurgulanmış "yeni gerçeklikler" ile varolan medyanın, bireyin sosyal yaşamı ve ruh sağlığı üzerindeki etkilerine odaklanmaktadır. Medyanın toplum üzerinde yarattığı travmaların, insanların bu travmalara maruz kaldıkça ne düşündüklerinin ve nasıl tepkiler verdiklerinin incelendiği bu tezde sosyoloji başta olmak üzere literatürdeki eksiklik giderilmeye çalışılmıştır. Bu araştırmayı desteklemesi adına gerçekleştirilen saha çalışmasında "Gerçek Bir Hayat Hikâyesi, Masumlar Apartmanı" ve "Gerçek Bir Hayat Hikâyesi, Camdaki Kız" adlı iki TV dizisi incelenmiştir. Her iki dizinin YouTube'da yayınlanan videolarından seçilen sahnelerde ve bu sahnelere yapılan izleyici yorumlarında öne çıkan ve birbiriyle ilişkili görülen konular, 3 farklı "ana tema" altında içerik ve söylemlerine göre "kategorilere" ayrılmıştır. Belirlenen bu 3 ana temanın; tezin teorik çerçevesinde 3 ayrı bölüm altında ele alınan "benlik", "güvenlik/risk" ve "gerçeklik" başlıklarıyla paralellik göstermesine dikkat edilmiştir. Bu dizilerin YouTube hesaplarındaki sahne kesitlerinde oyuncuların/karakterlerin iletişim süreçlerinde öne çıkan ifadeleri, tutum ve davranışları, içerik analizi metoduyla çözümlenmiştir. Yine bu sahnelere yapılan izleyici yorumları, anlamaya dayalı yorumlayıcı bir paradigmayla söylem analizi tekniği kullanılarak değerlendirilmiştir.Dizi sahneleri, içerik analizi metoduyla çözümlendiğinde; bu dizilerde çocukluk çağının travmalarla, kadınlık kimliğinin mağduriyetlerle, ebeveyn kimliğinin şiddet ve sevgisizlikle, aile ve ev içi alanın ise risk ve tehlikelerle ilişkili olarak sunulduğu görülmektedir. Bu dizilerde insanlara "travma" adı altında düzenli olarak seyrettirilen her türlü şiddet eylemi, toplumda var olan mevcut düzenden kaynaklanan gerekçelerle ilişkilendirilmektedir.Dizilerin YouTube'da yayınlanan sahnelerine yapılan izleyici yorumları, söylem analizi metoduyla çözümlendiğinde; toplumsal gerçeklik iddiasındaki bu dizileri izleyenlerin, hikâyeleri içselleştirdiği ve bu hikâyelerdeki karakterlerle özdeşim kurduğu görülmektedir. Bu hikâyelerin yaşanmış gerçek hikâyeleri konu alması, anlamlı bir kendilik yaratma amacındaki izleyicilerin diğer kurgu dizilere göre bu dizileri tercih etmesini sağlamaktadır. Yine bu dizilerdeki karakterlerin toplumda sevilen ve rol kabiliyeti yüksek oyuncular tarafından canlandırılması; giyim, kuşam, davranış ve söylem bakımından doğal gündelik hayata uygun oluşları ve hikâyelerin aile ve ev içi alanı konu edinmesi de izleyiciyi kendisine çeken önemli detaylardır. Dolayısıyla izleyeyiciler, bu dizilerde kendilerinden bir şeyler bulduklarını ifade etmektedirler. Ayrıca izleyiciler, bu dizilerdeki karakterlerin kendilerine veya çevresindekilere benzeyip benzemediğini sorgulama eğilimi göstermektedir. Dizinin YouTube kanalına yapılan yorumlara bakıldığında; bu hikâyelerin ve karakterlerin gerçek olduğunu bilen izleyiciler, gösterilen şiddet ve travmanın gerçekten yaşanmış olmasından büyük üzüntü duyduklarını dile getirmektedirler. İzleyiciler, bu hikâyeleri içselleştirdikçe psikolojik olarak etkilendiklerini, farkında olmadan bu karakterlere benzer davranışlar sergilediklerini ve sonuçta kendi ruh hallerinin de sağlıklı olup olmadığı konusunda sorgulamalar yaptıklarını ifade etmişlerdir. Bu dizileri kurgulayanlar, esas hedeflerinin toplumda güvenliği sağlamak adına insanları yeni risk faktörlerinden, korunma biçimlerinden haberdar etme ve insanlarda bir farkındalık yaratarak toplumu bilinçlendirme olduğu iddiasındadır. Fakat hikâyelerin, karakterlerin ve oyuncuların "gerçek" oluşu, yaşanan trajedilere ekrandan şahit olan izleyicileri kişisel, sosyal ve ruhsal olarak etkilemekte; dolaylı da olsa travmalara maruz bırakabilmektedir. Sonuçta medya aracılığıyla sinsice yayılan bu travma salgını, toplumu geri dönüşü zor çıkmazlara sürükleyebilme tehlikesi taşımaktadır.

This research focuses on the effects of "new realities" and the existing media on the social life and mental health of the individual, which are designed to affect the lifestyles, ways of thinking and the meanings attributed to them. In this thesis, in which the traumas created by the media on society, what people think and how they react when exposed to these traumas, the deficiency in the literature, especially sociology, has been tried to be eliminated. In the field study carried out to support this research, two TV series named "A Real Life Story: Innocents/Innocents Apartment" and "A Real Life Story: The Girl in the Glass" were examined. In the scenes selected from the videos published on YouTube of both series and the audience comments on these scenes, the subjects that stand out and are related to each other are divided into "categories" according to their content and discourse under 3 different "main themes". These 3 main themes determined; In the theoretical framework of the thesis, attention was paid to show parallelism with the titles of "self", "security/risk" and "reality", which were discussed under 3 separate chapters. The expressions, attitudes and behaviors of the actors/characters that stand out in the communication processes in the scene sections of the YouTube accounts of these TV series have been analyzed by the content analysis method. Again, the audience comments on these scenes were evaluated using the discourse analysis technique with an interpretative paradigm based on understanding.When the scenes of the serials are analyzed by the content analysis method; the traumas of childhood in these serials; the victimizations of feminity; parental identity with violence and lovelessness; it is seen that family and domestic space are presented in relation to risks and dangers. In these serials, all kinds of acts of violence that people watch regularly under the name of "trauma" are associated with reasons arising from the existing order in society.When the audience comments on the scenes of the TV series broadcast on YouTube are analyzed by the discourse analysis method; It is seen that those who watch these TV series claiming social reality internalize the stories and identify with the characters in these stories. The fact that these stories are based on real-life stories ensures that the audience, who aims to create a meaningful self, prefer these series over other fictional series. Moreover, the characters in these TV series are played by actors who are loved by the society and have high acting skills; The fact that they are suitable for natural daily life in terms of clothing, behavior and discourse and that the stories are about family and domestic space are important details that attract the audience. Therefore, viewers state that they find something of themselves in these series.In addition, audiences tend to question whether the characters in these series resemble themselves or those around them. Looking at the comments on the YouTube channel of the series; knowing that these stories and characters are real, the audience expresses their deep regret that the violence and trauma shown really took place. The audience stated that as they internalized these stories, they were affected psychologically, they unconsciously displayed similar behaviors to these characters, and as a result, they questioned whether their own moods were healthy.The creators of these serials claim that their main goal is to inform people about new risk factors and ways of protection in order to ensure security in the society, and to raise awareness of the society by creating awareness. However, the fact that the stories, characters and actors are "real" affects the audience who witness the tragedies on the screen personally, socially and spiritually; may be subject to trauma, albeit indirectly. As a result, this trauma epidemic spreading insidiously through the media carries the danger of dragging the society into a dead end that is difficult to return.