Türkçe eğitimi açısından Celal Nuri İleri'nin 'Yeni Alfabe ve İmla Dersleri' adlı eseri

Abstract

Asıl adı Mehmet Celalettin olan, çalışma hayatına avukatlıkla başlayan ancak asıl faaliyet gösterdiği alan gazetecilik olan Celal Nuri İleri'nin yazmış olduğu "Yeni Alfabe ve İmla Dersleri" (1928) adlı eser, dönemin Türkçesi ile Latin harflerini anlatan bir ilkokuma ve yazma kitabı olmasının yanı sıra içerisinde dil bilgisi konularını da barındıran bir eserdir. Çalışmanın iki boyutu bulunmaktadır. Birinci boyutta eserin Latin harflerine aktarımı söz konusudur. Latin harflerine aktarımı sırasında eserin orijinaline sadık kalınmaya çalışılmıştır. Eserin Latin harflerine aktarımından sonra ise eser, Türkçe öğretimi açısından dil, biçim, içerik ve dil öğretim ilke, yöntem ve tekniklerine göre değerlendirilmiştir. İki defa İkdam gazetesinde yayınlandıktan sonra 1928 yılının Eylül ayında kitap hâlinde basılan eser, 110 sayfadan oluşmaktadır. Müellifin fazla ayrıntıya girmeden yeni imlayı izaha giriştiği bu küçük hacimli eser; öncelikle 17 derse ayrılmıştır. Bu derslerin ilk on dördünde yeni alfabe ve imla kuralları izah edilirken son üç derste "Tatbikat" başlığı altında verilen derslerin daha iyi anlaşılmasını sağlamak için metin örneklerine yer verilmiştir. Kitabın sonunda yer alan Tab'dan Sonra İlaveler başlıklı kısmında ise 17 ders şeklinde anlatılan kaideler 10 maddede özetlenerek tekrar edilmiştir. İçerik bakımından oldukça zengin bulunan bu eserde Latin alfabesi öğretilmeye çalışılırken genel olarak kullanılan dilin Osmanlı Türkçesi olduğu görülmektedir. Ancak müellif, örnek kullanırken daha iyi anlaşılmasını ve aralarındaki farkın daha iyi görülmesini sağlaması açısından Latin alfabesinden de yararlanmıştır. Eserde Latin alfabesi öğretimi, ayrıntılı bir dil bilgisi anlatımı gibi yazılmamış konulardan genel olarak bahsedilmiştir. Bu konular seçilirken ise özellikle yeni imlanın eski imladan yani Osmanlı Türkçesinden ayrılan yönleri üzerinde durulduğu görülmektedir. Cumhuriyet'in ilanından Latin harflerinin kabulüne kadar olan sürede Latin harflerini tanıtmak ve öğretmek amacıyla kaleme alınan bu eser, ilkokuma ve yazma öğretimi açısından önemli bulunmuştur. Aynı zamanda Türkçe eğitimi açısından önemli olan dört temel dil becerisinden anlama becerileri olarak okuma ve yazma becerilerine ağırlık verildiği görülmüştür. Eser, Türkçe özel öğretim yöntemlerine göre değerlendirildiğinde ise eserde bütünlük, hayatîlik, bilinenden bilinmeyene, bireye özgü öğretim ilkesi olmak üzere dört ilke; anlatma ve gösterip yaptırma olmak üzere iki yöntem; soru-cevap, analiz-sentez, tamamlayıcı görev, özetleme, tekrar çalışması, ilgi kurma, anlamlandırarak kodlayarak öğrenme olmak üzere yedi teknik tespit edilmiştir. Eserin içerisinden bu ilke, yöntem ve tekniklere uygun örnekler verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Celal Nuri İleri, Yeni Alfabe ve İmla Dersleri, İlkokuma ve yazma öğretimi, Türkçe öğretimi, Latin alfabesi.

The work named "Yeni Alfabe ve İmla Dersleri" written in 1928 by Celal Nuri İleri whose real name was Mehmet Celalettin who started his career as a lawyer but his main field of activity was journalism is a work that includes grammar subjects in addition to being a first reading and writing book describing Turkish of the period and the Latin alphabet. The research has two dimensions. In the first dimension, the work was transferred to Latin letters. During the transfer to Latin letters, the work was tried to be faithful to the original. After the translation of the work to Latin letters, it was examined in terms of language, form, content and teaching grammar. The work published into a book in September of 1928 after it was published twice in Ikdam newspaper consists of 110 pages. This small volume of work which the author attempted to explain the new orthography without much detail, was first divided into 17 lessons. While in the first fourteen of these courses, the new alphabet and orthography rules were explained, in the last three courses the text samples were included in order to provide a better understanding of the courses given under the heading "Exercise". At the end of the book in the section entitled Additions After Tabi, the principles described in the form of 17 courses were summarized and repeated in 10 articles. In this work, which is rich in content, it was observed that the language used in general is Ottoman Turkish while trying to teach Latin alphabet. However, the author also benefited from the Latin alphabet in order to make the difference between them better distinguished and better understood when using the example. In this work, the teaching of Latin alphabet is not written as detailed grammar knowledge, topics are mentioned in general. In the selection of these topics, it was seen that it is especially focused on aspects of the new orthography separated from the old orthography i.e. Ottoman Turkish. In the period from the proclamation of the Republic to the acceptance of the Latin letters, this work written in order to introduce and teach Latin letters was found important in terms of teaching first reading and writing. It has also been observed that it was given emphasis on reading and writing skills which are two skills of the four basic language skills that are important for Turkish education. When the work was evaluated according to Turkish special teaching methods, in this work, four principles including integrity, functionality, from the known to the unknown, the principle of individual-specific teaching, two methods including explaining and show it and make it done, seven techniques including question-answer, analysis-synthesis, complementary task, summarizing, re-study, referring, learning by coding meaning have been identified. Keywords: Celal Nuri İleri, New Alphabet and Orthography Lessons, The teaching of first reading and writing, Teaching Turkish, Latin Alphabet.