'Cerrahnâme' adlı manzum tıp eserinde Ahlât-ı Erbaanın işlenişi. (Cerrahnâme'nin bitki yönünden incelenmesi)

Abstract

16. yüzyılda Osmanlı Devletinde tıpla ilgili birçok faaliyet yapılmıştır. Günümüzde bu faaliyetleri ve tıpla ilgili yazılmış eserleri inceleyen çeşitli çalışmalar vardır. Bu çalışmalarda üzerinde en çok durulan eserlerden biri Nidâî?nin Menâfî?ü?n-Nâs adlı eseridir. Hem bir tıp eseri olması hem de manzum olarak yazılması itibarıyla dikkatleri üzerine çekmiş bir eser olan Menâfî?ü?n-Nâs?ın sade bir Türkçeyle yazılmış olması da incelenmesinde önemli bir paya sahiptir. Gözden kaçırılmayacak bir niteliğe sahip olan eser tıp tarihi açısından değeri ortaya konacak şekilde incelenmiş, çeşitli kongrelerde bildiri olarak da sunulmuştur. Biz bu çalışmada Menâfî?ü?n-Nâs?ın Milli Kütüphane?de Cerrahnâme adıyla 06 Mil Yz A 8153/4 arşiv numarası ile kayıtlı bulunmakta olan bir nüshasını inceleyeceğiz. Eseri incelerken daha çok edebi yönünü değerlendireceğiz. Hakkında ortaya konan bilgilerin yanı sıra divan edebiyatı açısından bir bakış getirmeye çalışacağız. Bu şekilde hem dönemin tıp dilini tanımak hem Türkçenin bilim dili olarak kullanılmış olmasına şahitlik etmek mümkün olacaktır. Edebiyatımızın ve dilimizin sadece divan şiiriyle sınırlı kalmayıp bilim dalında da kullanıldığını görme imkânımız olacaktır. Çalışmada öncelikle eser hakkında bilgi verilip eserin şairi Nidâî tanıtılacaktır. Daha sonra hem tıp hem edebiyat açısından büyük bir önemi haiz Ahlât-ı Erbaa kavramı hakkında bilgi verilip eserde Ahlât-ı Erbaaya ilişkin karşımıza çıkan beyitler değerlendirilecektir. Devamında eserde geçen bitki adlarının divan edebiyatındaki karşılıkları ortaya konacak, eserde geçen atasözü ve deyimler, ayet ve hadisler belirlenecektir. Metin, dizin ve sözlüğün ardından Cerrahnâme?nin nüshası ve nüshanın içinde yer aldığı elyazması eserin fotoğrafları çalışmanın sonuna eklenecektir. Anahtar sözcükler: Nidâî, Cerrahnâme, Ahlât-ı Erbaa, Divan Şiiri, Bitkiler

The Ottoman Empire in the 16th century were many activities related to medicine. Nowadays, several studies have examined the works of these activities and has written about the medicine. These studies focus on the most is the work of one of the works from Nidâî Menâfî'ü'n-Nâs. Both have a medical work attracted the attention as well as a work written in verse, which is written in Turkish simply Menâfî'ü'n-Nâs has an important share in the investigation. Which has not missed a character to be put out to trace the history of medicine are examined in terms of value, as the papers presented at various congresses. In this study we Cerrahnâme the National Library, the name of the NAS 06 Mil Yz Menâfî'ü'n-A 8153/4 will examine a copy of which is available in the archive number registered with. Will consider reviewing the work of more literary direction. In addition to the information set forth on Ottoman literature will try to look for. This way you get to know the language of medicine of the period and will be able to witness the Turkish language has been used as the language of science. Divan literature and poetry of our language is not limited just to see possibilities in science will be used in the branch. Work works poet Nidâî primarily informed about the study will be presented. After transmission of the text to Turkish literature in terms of both medical and Ahlât-ı Erbaa a concept of fundamental importance as information about the book, which appears on the verses Ahlât-ı Erbaa will be evaluated. Continuation of the provisions in the translation of plant names will be shown with sofa literature, proverbs and idioms in the translation, verses and hadiths identified. Finally Cerrahnâme'nin manuscript copy and the copy of the work took place in the photos will be added to the end of the study. Key words: Nidâî, Cerrahnâme, Ahlât-ı Erbaa, Poem of Divan, Plants