Kırgız Türkçesi'nde edatlar - Cengiz Aytmatov'un 'Cemile' romanındaki edatlar üzerine karşılaştırmalı bir çalışma -

Abstract

Bu çalışmada, dünyaca ünlü Kırgız yazan Cengiz Aytmatov'un "Camiy- la" (Cemile) romanında geçen edatların, Türkiye Türkçesine aktarma yol ları araştırılmıştır. Bu karşılaştırmalı çalışma için, birbirinden farklı te mel lehçelere dayanan iki yazı dili seçilmiştir. Bilindiği üzere bugün kul lanılan Türk yazı dilleri; Uygurca, Bulgarca, Kıpçakça, Oğuzca gibi te mel lehçelere dayanmakta; bunlar da kendi aralarında birbirlerine farklı uzaklıktaki ikincil lehçelere bölünmektedir. Kırgız Türkçesi, Kıpçak; Türkiye Türkçesi ise Oğuz grubuna girmektedir. Türk yazı dillerinin bir birlerine aktarılmasında karşılaşılan kolaylıklar veya zorluklar, lehçele rin birbirleriyle örtüşme oranlarına bağlıdır. Kaynak bakımından farklı olanlarda bu oran düşmektedir. Bu çalışmada; Kırgız Türkçesindeki bazı edatların, Türkiye Türkçesine benzer veya ses bakımından eş değer kelimelerle aktarılabilecekleri tes pit edilmiştir. Ancak bunların bir kısmı, kendisinden önce gelen kelime nin istediği hâl eki bakımından birbirlerinden farklı kullanılmaktadır. Kırgız Türkçesindeki bazı edatlar ise, tamamen başka kelimelerle Türki ye Türkçesine aktarılabilmektedir. Bunların bazıları, kendisinden önce gelen kelimenin durumu bakımdan her iki lehçede aynı şekilde kullanıl maktadır. Kırgız Türkçesindeki bazı edatların aktarılması esnasında, Tür kiye Türkçesindeki kelime karşılıklarının, cümlenin durumuna göre, ba zen kullanılmadığı tespit edilmiştir. Bu çalışmanın sonucu olarak, Kırgız ve Türkiye Türkçesinin edatlar ve kullanımları bakımından birbirinden çok farklı olmadığı; ancak Kırgız Türkçesindeki edatların, sadece sözlükteki kelime karşılıklarıyla Türkiye Türkçesine aktarılamayacağı, duruma göre farklı yapı ve karşılıkların kullanılması gerektiği söylenebilir.

In this study, prepositions taken from world famuos author Cengiz Aytmatov's "Camiyla" (Cemile) novel have been searched for translation ways to Turkey Turkish. For this comparing work, two literary languages which are based on different basic dialects have been selected. As known, today used Turkish literary languages; Uygur, Bulgarian, Kıpçak and Oğuz etc. are based on basic dialects. But this languages have secon dary dialects which have differences each other. Kırgız Turkish belongs to Kıpçak and Turkey Turkish belongs to Oğuz groups. During the trans lations of Turkish literary languages there are some difficulties and easi ness' that depend on balance ratio. This ratio is reduced according to dif ferent sources. In this work, some prepositions of Kırgız Turkish could be transla ted with similar or same letters to Turkey Turkish have been determined. However, a part of those, are used different each other according to ad juncts. Some prepositions of Kırgız Turkish could be translated exactly different words to Turkey Turkish. Some of those, are used same positi ons both dialects according to previous word statement. During the trans lation of some prepositions of Kırgız Turkish, depends on sentences, which are not used in Turkey Turkish have been determined. As a result of this study, the prepositions of Kırgız and Turkey Turkish and their using are not so different. However, the prepositions of Kırgız Turkish are not translated to the Turkey Turkish with only mea ning of dictionary. According to position different structure and their in exchange for needed could be stated.