1980'den sonra Türkiye'de insan haklarını koruma amaçlı resmi ve sivil girişimler

Abstract

t'* I ÖZET Günümüzde insan haklan kavramı, bütün siyasi ideolojilerin kabulünü kazanmıştır. İnsan hakları amacını gerçekleştirmek için, dünyanın farklı bölgelerinde, yerel, bölgesel ya da uluslararası düzeyde, birçok resmi veya sivil kuruluş oluşturulmuştur. Bununla birlikte, kabul düzeyindeki bu olumlu tablonun, koruma düzeyine de yansıdığını söylemek mümkün değildir. 1980 sonrasında Türkiye'de, insan haklarını koruma amaçlı resmi ve sivil girişimlerin sayıları büyük bir artış göstermiştir. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ve İnsan Haklan Bakanlığı gibi, bu alandaki resmi kurumlar, birçok yapısal ve bürokratik problem ile statülerinin sağlıksızlığı gibi sorunlar yüzünden amaçlannı gerçekleştirmede başarısız olmuşlardır. Bu alanda etkili bir faaliyet gösteren sivil kuruluşlar, sosyalist bir tabana dayanan İnsan Haklan Derneği ve İslamcılara dayanan İnsan Hakları Ve, Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği 'dir. Bu çalışmada, insan haklarını koruma amaçlı resmi ve sivil girişimler, ideolojik arkaplanlan, insan haklarına yükledikleri anlam, devletle ilişkileri ve faaliyetleri açısından incelenmiştir. Ayrıca, önceleri insan hakları kavramına olumlu bir anlam yükleyen Türk toplumunda, daha sonra "Kahrolsun İnsan Hakları!" sloganı ile ifade edilen, insan haklarına pejoratif bir anlam yükleyen söylemin yaygınlaşmasının sebepleri incelenecektir. Bu çalışmanın iki ayırdedici özelliği vardır. Birincisi, sivil ve resmi girişimleri ilk defa müstakil bir çalışma konusu olarak ele almasıdır. İkincisi ise, tutarlı bir insan hakları etiği ve pratiği geliştiremeyen insan hakları girişimlerinin, amaçlarının aksine, kavramın kamuoyu nezdinde prestij kaybetmesine neden olduğu tezini ileri sürmesidir. 4&*

ABSTRACT Today the concept of human rights has been recognized by every political ideology in the world. To realize this objective, many local, regional and international associations, both official and non-governmental, have been set up in different parts of the globe. However, this recognition is not reflected at the level of protection. Civil and official initiatives intending to protect human rights in Turkey have mushroomed after 1980. The official formations in this field, such as The Turkish Great National Assembly Comission for the Investigation of Human Rights and The Ministry of Human Rights have failed to achieve their intended objectives on account of structural and bureaucratic problems, and of the inadequacy of their statutes. The two civil initiatives that are effective in this field are Human Rights Association which rests on socialists and Association for Human Rights and Solidarity with Victims which rests on Islamists. In this study, official institutions and civil associations which have effectively influenced the development of human rights in Turkey are investigated by due reference to their ideological background, to the meaning which they attribute to the concept of human rights, and to their relationship with the state. While initially the Turkish society had a positive view of human rights, later many have become weary of human rights as expressed in the slogan "Down with Human Rights!". This study has two discerning features. First, it examines, for the first time, four major human rights institutions and associations in Turkey. Second, this dissertation argues that, without consistent human rights ethics and practice, human rights initiatives, contrary to their objectives, are bound to lose prestige in the eyes of the general public.