Al-%40Zn, Al-%40Zn-%5Pb, Al-%40Zn-%5TI alaşımlarında ısıl işlemlerin mikroyapılara etkilerinin incelenmesi

Abstract

ÖZET AI-%40Zn, AI-%40Zn-%5Pb, AI-%40Zn-%5TI ALAŞIMLARINDA ISIL İŞLEMLERİN MİKROYAPILARA ETKİLERİNİN İNCELENMESİ ALDIRMAZ, Emine Kırıkkale üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fizik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi Danışman: PROF. Dr. İlhan AKSOY Haziran 2004, 69 sayfa Bu tez çalışmasında, Al-Zn ikili sistemine %5 oranında kurşun ve talyum ilavesiyle elde edilen örneklerin faz dönüşümleri SEM, alaşım içerisindeki elementlerin meydana getirdiği faz bölgelerindeki kütle oranlarının belirlenmesi için EDS, faz yapıları ve fazlar üzerine ısıl işlemin etkileri XRD teknikleri kullanılarak incelenmiştir. Elektron mikroskop incelemeleri sonunda AI-%40Zn, AI-%40Zn-%5Pb, A!-%40Zn-%5TI alaşımlarında ötektik yapılar gözlenmiştir.Bu alaşımların hızlı soğutulan örneklerinde; daha ince mikroyapılar, yavaş soğutulan örneklerinde ise daha kalın mikroyapılar görülmüştür. Oluşan bu yapılarda açık ve koyu olmak üzere iki farklı tonda faz bölgelerine rastlanılmıştır. Bu bölgelerden alınan EDS sonuçlarından; açık olan bölge alüminyumca zengin a(AI) faz koyu olan bölge ise çinkoca zengin p(Zn) faz olarak belirlenmiştir. Alaşımların XRD incelemelerinde; kırınım deseninin 2ö değerleri ve oluşabilecek fazların birim hücre parametreleri kullanılarak, faz yapıları ve her faza ait düzlemin hkl indisleri bulunmuştur. XRD çalışması sonunda da iki fazlı bölgenin meydana geldiği gözlenmiştir. Bu fazların yine a(AI) ve |3(Zn) oldukları belirlenmiş ve soğutma yönteminden etkilenmediği fakat ısıl işlemden etkilendiği görülmüştür, Anahtar Kelimeler: Ötektik, Al-Zn Alaşımları, Taramalı Elektron Mikroskobu, Enerji Dağınım Spektrometresi, X-lşınları Toz Difraktometresi ıı

ABSTRACT AN INVESTIGATION OF THERMAL ACTIVITY EFFECTS ON THE MICROSTRUCTURES OF THE AI-40%Zn, AI-40%Zn-5%Pb, AI-40%Zn-5%TI ALLOYS ALDIRMAZ, Emine Kırıkkale University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Physics, M. Sc Thesis Supervisor: Prof. Dr. İlhan Aksoy June 2004, 69 pages In this thesis, phase transfromations of Al-Zn samples with 5% lead and talium were investigated using SEM. Mass ratios in the phase regions of the alloy developed by the elements were determined utilizing EDS. Phase structures and the effects of thermal activities on the phases were studied using XRD techniques. During electronic microscopic investigations of AI-40%Zn, AI-40%Zn-5%Pb, AM0%Zn-5%TI alloys eutectic structures were observed. In the rapidly cooled samples of these alloys having more tiny microstructures were observed, while in the slowly cooled samples having more thicker iiimicrostructures were observed. Two phase regions with different tones in the microstructures were determined in the microstructures. The EDS results obtained from these phase regions indicated that the region the white tone is rich in aliminium ot(AI), while the region light the dark tones is rich in zinc P(Zn). In the alloy phase structures were determined by using the XRD for each peak in the diffraction lines, hkl indices were calculated for each phase planes utilizing 20 values of the fracture shape and the unit cell parameters. XRD studies also showed the occurence of two phase regions. These phases were identified as Al and Zn. It was also observed that the two phases were affected by thermal activities but not by cooling. Keywords: Eutectic, Al-Zn Alloys, Scanning Electron Microscopy, Energy-Dispersive Spektrometry, X-Ray Diffraction IV