Türkiye'nin bazı karasinek (Musca domestica L.) populasyonlarında sitogenetik analiz ve pestisidlere direnç

Abstract

ÖZET TÜRKİYE'NİN BAZI KARASİNEK (Musca domestica, L.) POPULASYONLARINDA SİTOGENETİK ANALİZ VE PESTİSİDLERE DİRENÇ YAMANEL, Şengül Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi Danışman : Doç. Dr. Şükran ÇAKIR Temmuz 2004, 61 Sayfa Standart karasinek {Musca domestica) populasyonlannda dişiler XX ve erkekler XY kromozomuna sahiptir. Standart olmayan populasyonlarda erkek ve dişilerin her ikisi de XX' dir ve cinsiyet otozomal erkeklik belirleyici (M) ve dişilik belirleyici (F) faktörler tarafından belirlenir. Bu otozomal populasyonlarda Y kromozomu kaybolmuştur. Dünyada otozomal populasyonlarm (XX/XX) standart populasyonlarm (XX/XY) yerini aldığı kaydedilmektedir. Buna neden olarak insektisidlerin yaygın kullanımı önerilmektedir. Bu durum, bazı araştırmacılar tarafından insektiside direnç genleri ile otozomal erkeklik belirleme faktörleri arasındaki bağlantıyla açıklanır.Bu çalışmada, Türkiye'nin 1 1 farklı yerleşim yerinden toplanarak oluşturulan karasinek popülasyonlarında XX karyotipine sahip olan erkeklerin yüzdeleri sitogenetik olarak araştırıldı. XX erkeklerinin frekansı bu populasyonlarda; Samsun için % 55, Kırıkkale için % 33, Rize için % 87, Kastamonu için % 53, Kırşehir için % 47, Ankara için % 53, Malatya için % 77, Trabzon için % 82, Giresun için % 77, Antakya için % 93 ve Denizli için % 83 olarak bulundu. Bu populasyonlar için pupadan çıkan sineklerin eşey oranlan ve yumurtadan yetişkinliğe ortalama yaşam yüzdeleri de belirlendi. Ayrıca bu populasyonlarda organofosfatlı insektisitlerden metil paration ve diazinona direnç araştırıldı. Her populasyon için metil paration ve diazinonun iki farklı dozu larva ve yetişkin evredeki sineklere uygulandı. Larvalara metil parationun 10 ppm ve 15 ppm dozları ve diazinonun 2 ppm dozu uygulandı. Yetişkin sineklere metil parationun 15 ppm ve 25 ppm dozları, diazinoun 2 ppm ve 3 ppm dozları uygulandı. Doğal karasinek populasyonlan kullanılan her iki insektisit için standart WHO/IN populasyonundan daha dirençli bulundu. Larvaya ve yetişkin sineklere insektisid uygulama sonucunda erkek bireylerin dişi bireylere nazaran daha dirençli ve larvaların da yetişkinlere göre daha hassas olduğu görüldü. Ayrıca diazinon, hem larva hem de yetişkin dönemde metil parationa nazaran daha toksik bulundu. Metil paration ve diazinon direnci için taranan 1 1 populasyondan Samsun ve Kırıkkale'nin en hassas, Denizli ve Antakya'nın en dirençli populasyonlar olduğu görüldü. Anahtar Kelimeler: Karasinek (Musca domestica L.), İnsektisid direnci, Sitogenetik analiz ıı

ABSTRACT THE CYTOGENETIC ANALYSIS AND PESTICIDE RESISTANCE IN SOME HOUSEFLY POPULATIONS (Musca domestica L.) IN TURKEY YAMANEL, Şengül Kırıkkale University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology, M. Sc. Thesis Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Şükran ÇAKIR July 2004, 61 pages In standart housefly populations, the females have XX and males have XY chromosomes. In non-standart populations, both males and females have XX and sex is determined by autosomal male determining (M) and female determining (F) factors. The Y chromosome is absent in these autosomal populations. It is recorded that the autosomal populations (XX/XX) have been replacing the standard (XX/XY) populations in the world. The common usage of insecticides have been suggested to be a cause for this stituation. This situation was explained by the linkage between autosomal male determining factors and insecticide resistance genes by some researchers. mIn this study, the ratio of XX males were cytogenetically investigated in housefly populations were constituted by flies collected from 1 1 different localities in Turkey. In these populations frequency of XX males were found to be as; 55 % for Samsun, 33 % for Kırıkkale, 77 % for Rize, 53 % for Kastamonu, 47 % for Kırşehir, 53 % for Ankara, 77 % for Malatya, 82 % for Trabzon, 77 % for Giresun, 93 % for Antakya and 83 % for Denizli. The sex ratio of emerged flies and mean egg-to-adult survival rate were determined for these populations too. In addition, resistance to methyl parathion and diazinon from organophosphate insecticides (OP) were investigated in these populations. Two diffent doses of methyl parathion and diazinon were applied at larvae and adult flies for each populations. 1 0 ppm and 1 5 ppm doses of methyl parathion and 2 ppm dose of diazinon were applied to larvae. 15 ppm ve 25 ppm doses of methyl parathion and 2 ppm and 3 ppm doses of diazinon were applied to adult stage. The field populations were found to be more resistant than standart WHO/IN population for both insecticides tested. It was observed that, the males were more resistant than the females to insecticides tested, and larvae were more susceptible than the adult flies. In addition, diazinon was more toxic than methyl parathion at both larvae and adult stage. Samsun and Kırıkkale were found to have the most susceptible populations and Denizli and Antakya populations were the most resistant ones among 11 populations investigated for resistance to methyl parathion and diazinon. Key words: Housefly (Musca domestica, L), Insecticide resistance, Cytogenetic analysis. IV