Eymir gölünde biyomanipulasyon uygulamasının fiziksel, kimyasal ve biyolojik parametrelerle takibi

Abstract

ÖZET EYMİR GÖLÜ'NDE BİYOMANİPULASYON UYGULAMASININ FİZİKSEL, KİMYASAL VE BİYOLOJİK PARAMETRELERLE TAKİBİ İNCE, Özlem Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi Danışman : Yrd. Doç. Dr. İlhamı TÜZÜN Ortak Danışman : Doç. Dr. Meryem Beklioğlu Şubat 2002, 76 sayfa Bu çalışmada, Ankara'nın 20 km güneyinde yer alan Eymir Gölü'nde, Ağustos 1998 tarihinde başlatılan biyomanipulasyon çalışmasının sonuçları değerlendirilmiştir. Uzun süre yüksek miktarda dış kaynaklı besin tuzu yüklemesine maruz kalan Eymir Gölü, yoğun fitoplankton biyokütlesiyle bulanık su konumunun gözlendiği ötrofik bir göl haline gelmiştir. 1994 yılında yüklerin önemli bir kısmı uzaklaştırılmış olmasına rağmen, halen devam eden yükleme, iyileşmeyi engellemiştir. Yaptığımız çalışmada, gölde besin zincirinde yukarıdan aşağıya olan kontrolün, planktivor balık uzaklaştırılması suretiyle etkin hale getirilmesi amaçlanmıştır. Bu uygulamanın sonucu olarak gölün bitkice zengin berrak su konumuna geçmesi öngörülmüştür.Çalışma süresince gölün girdilerinde, çıktısında ve göliçi istasyonunda yapılan örneklemelerle, fiziksel ve kimyasal değişkenler analiz edilmiş, fitoplankton ve zooplankton populasyonlarındaki değişimler belirlenmiştir. Makrofit yayılışı, yavru ve ergin balık stok tayinlerinin de yapıldığı çalışmada elde edilen veriler doğrultusunda, gölde biyomanipulasyon sonrası iyileşmenin göstergesi olarak ortalama klorofıl-a miktarında düşüşler, sualtı bitki yayılışında, zooplankton, (özellikle Daphnia sp.) miktarında ve ortalama Secchi derinliğinde artışlar olduğu tespit edilmiş, bitki yayılışı haricindeki diğer değişkenlerdeki değişimler istatistiki olarak da önemli bulunmuştur. Toplam fosfor (TP) ve çözünebilir reaktif fosfor (SRP) konsantrasyonlarında ise beklenenin aksine belirgin artışlar saptanmıştır. Biyomanipulasyonu takip eden yılda bitki yayılışının yeterli düzeye ulaşamaması ve klorofil-a konsantrasyonları ile Daphnia sp. yoğunluğundaki düzensiz iniş çıkışlar, göldeki iyileşmenin yavaş olduğuna işaret etmiştir. Bunun, gölden uzaklaştırılan balık miktarının yetersiz olması ve biyomanipulasyon sonrasında yeni yıl genç balık bireylerinin artmasından kaynaklandığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca, göle halen yüksek miktarlarda giren dış kaynaklı yüklerin besin zincirinde aşağıdan yukarıya olan etkisinin, yapılmak istenen değişikliklerin (yukarıdan aşağıya kontrolün) yavaşlamasında önemli rol oynadığı saptanmıştır. Bu çalışmayla elde edilen sonuçlar itibariyle, gölde alınması gereken ilave önlemlerin tartışması yapılmıştır. Anahtar Kelimeler : Eymir Gölü, Ötrofikasyon, Biyomanipulasyon, Besin Tuzları, Fitoplankton, Zooplankton, Planktivor Balık, Sualtı bitkileri

ABSTRACT ASSESSING THE OUTCOMES OF BIOMANIPULATION IN LAKE EYMİR USING PHYSICAL, CHEMICAL AND BIOLOGICAL PARAMETERS İNCE, Özlem Kırıkkale University The Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology, M. Sc. Thesis Supervisor : Asst. Prof. Dr. İlhami TÜZÜN Co-Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Meryem BEKLİOGLU February 2002, 76 sayfa In this study, the results of biomanipulation application that was started in August 1998 in Lake Eymir (located in 20 km south of Ankara) are discussed. Lake Eymir, which has been loaded by sewage effluent for a tong time, turned out to be a turbid, eutrophic lake with a very high phytoplankton biomass. Although a big mass of effluent had been diverted in 1994, prevailing load has been providing enough of nutrients to impede improvement. In this study, by reduction in planktivorous fish stock, it was aimed to give an impulse to activate top-down control forces in food chain. Cascading effect was then assumed to lead to a macrophyte dominated clear water state. mThrough the study period, inflows, outflow and in-lake station were sampled to determine changes in physical and chemical parameters as well as in phytoplankton and zooplankton populations. According to the data obtained in this study in which, macrophyte coverage, juvenile and adult fish stock estimations were also made, recorded reduction in mean chlorophyll-a concentrations and increases in submerged plant coverage, zooplankton (especially Daphnia sp.) density, and mean Secchi depth values were the signs of improvement after biomanipulation. Except for the plant coverage, all the changes mentioned were determined to be statistically significant. Moreover, significant and unexpected increases in total phosphorus (TP) and soluble reactive phosphorus (SRP) concentrations were recorded in the period after biomanipulation. In addition to the insufficient macrophyte growth represented by the low coverage, observed fluctuations in chlorophyll-a concentrations and Daphnia sp. density in the year following biomanipulation were the signs for the delayed improvement in the lake. Insufficient reduction in fish stock and increases in young of the year fish biomass were concluded to be the main reason for this delay. Bottom-up impact via nutrients still entering the lake in very high amounts were also found to be a key factor in slowering down the expected efficiency of top-down control forces. According to the results obtained in this study, additional measures to be taken were discussed. Keywords: Lake Eymir, Eutrophication, Biomanipulation, Nutrients, Phytoplankton, Zooplankton, Planktivorous Fish, Submerged plants IV