Firmaya özgü değişkenlerin yaratıcı muhasebe uygulamaları üzerindeki etkisi: BİST 100'de bir araştırma

Abstract

Bu çalışmanın amacı Borsa İstanbul'da işlem gören işletmelerin finansal tabloları incelenerek, hangi finansal oranların şirketlerin yaratıcı muhasebe uygulamaları üzerinde etkili olduğunun tespit edilmesi ve bu anlamda finansal tablo kullanıcılarının aydınlatılmasıdır. Bu amaçla BİST 100'de yer alan 59 şirketin 2009q2-2020q2 dönemine ait finansal bilgileri analizin veri setini oluşturmuştur. Analizde kullanılacak bağımlı değişken olarak ihtiyari tahakkuklar seçilmiştir. Analizdeki bağımsız değişkenler ise kaldıraç oranı, hisse başına kar, aktif karlılık oranı, brüt kar marjı, aktiflerin büyüme oranı, toplam aktiflerin doğal logaritması ve satışların doğal logaritmasıdır. Modellemeden önce birim kök incelemesi yapılmış, birim kök testi olarak Pesaran (2007) testi uygulanmıştır. Değişkenlerin durağan hale getirilmesi sonrasında korelasyon matrisi sonuçları da dikkate alınarak farklı modeller oluşturulmuş ve modeller panel veri analizi yöntemi ile test edilmiştir. Sabit etkiler modeli ile rassal etkiler modeli arasındaki tercih, Hausman testine sonuçlarına göre belirlenmiş, model sonuçları otokorelasyon ve değişen varyans testlerine tabi tutulmuştur. Dirençli tahmin edicilerin kullanılması ile ulaşılan nihai model sonuçlarına göre finansal kaldıraç, aktif karlılık oranı ve brüt kar marjı ile ihtiyari tahakkuklar arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Karlılık değişkenlerinin ve kaldıraç oranının en anlamlı değişkenler olduğu görülmüş, ancak toplam aktiflerin doğal logaritması, satışların doğal logaritması ve aktiflerin büyüme oranı ile ihtiyari tahakkuklar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir.

The purpose of this study is to determine which financial ratios are effective on the creative accounting practices of the companies in Borsa Istanbul and to enlighten the financial statement users in this sense. For this purpose, 59 companies in BIST-100 for the period 2009q2-2020q2 formed the data set of the analysis. Discretionary accruals are selected as the dependent variable. The independent variables are leverage ratio, earnings per share, return on assets, gross profit margin, growth rate, the natural logarithm of total assets and natural logarithm of total sales. As a unit root test Pesaran (2007) is used. Different models are created and tested by taking into account the correlation matrix. The choice between fixed effect and random effect models is determined according to the results of Hausman Test and models results are subjected to autocorrelation and heteroscedasticity tests. According to the final model results, there is a positive and significant relationship between discretionary accruals and financial leverage, gross profit margin and return on assets. It is determined that profitability variables and growth rate are the most significant variables. However, there is not statistically a significant relationship between discretionary accruals and the natural logarithm of total assets, the natural logarithm of sales and assets growth rate.