Parkinson hastalığında nokturnal non-motor (motor olmayan) semptomların yaşam kalitesi ve bakıcı yüküne etkisi

Abstract

Amaç: Parkinson hastalığı (PH) kronik, progressif bir hareket bozukluğu hastalığıdır. Hastalık progressif özelliği kardinal motor semptomları ve buna ek non-motor (motor olmayan) semptomlar ile hastalar için bir yük oluşturabilmektedir. Ayrıca bireylerin yaşam kalitesini etkileyebilen önemli nörolojik hastalıklardan biri olup hastalık progresyonu ile de bu bireylere bakmakla yükümlü bakıcılar içinde önemli hale gelmektedir. Bu çalışma Parkinson hastalarında nokturnal non-motor semptomların belirlenmesi, yaşam kalitesi ve bakıcı yükü ile ilişkisinin araştırılması amacıyla planlanmıştır. Method: Çalışmaya Ağustos 2020 Mart 2021 tarihleri arasında Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Nöroloji polikliniğinde takip edilen 60 idiopatik PH tanısı olan hastalar ve bakıcıları alındı. Hastaların non-motor semptomlarını değerlendirmek için Non-motor Semptom Değerlendirme Ölçeği- NMSQuest Türkçe versiyonu kullanıldı. Ölçek ile nokturnal özellik gösteren uyku ilişkili non-motor semptomların (insomnia, gündüz uykululuğu, kötü rüyalar, REM uyku davranış bozukluğu (RUDB), huzursuz bacak sendromu) belirlendi. Yaşam kalitesini değerlendirmek için SF-36 yaşam kalitesi ölçeği uygulanırken, bakıcıların yükünü belirlemek için Zarit bakıcı yükü ölçeği uygulanarak skorlar kaydedilmiştir. Hastalarımıza ayrıca Hareket Bozuklukları Derneği-Birleşik Parkinson Hastalığı Değerlendirme Ölçeği (HBD-BPHDÖ), Mini Mental Durum Testi, Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği testleri de uygulanmıştır. Nokturnal non-motor semptomların yaşam kalitesi ve bakıcı yükü arasındaki ilişki lojistik regresyon analizi ile değerlendirildi. Bulgular: Hastalarımızın yaş ortalaması 69,2±8,93 yıl olup 44 erkek, 16 kadın mevcuttu. Çoğunluğu (n=26, %43,3) evre 2 hasta olup ortalama NMSÖ-TR ortalama puanı 14,18±5,75 iken en sık nokturnal non-motor semptomlar (2,35±1,54) görülürdü ve bunu gastrointestinal olanlar (2,08±1,77) izledi. Nokturnal non-motor semptomlar arasında ise en sık kötü rüyalar görme (n=34, %56,7) ve RUDB (n=30, %50) mevcuttu. SF-36 alt alanlarında normal populasyona göre skorlar düşüktü. Ayrıca en fazla emosyonel rol güçlüğü (16,1±36,04) ile fiziksel rol güçlüğü (21,25±39,27) alanlarında etkilenme bulundu. Nokturnal non-motor semptom skoru ile SF-36 alt alanlarında FF (p=0,012), ECV (p=0,001), RS (p=0,018), Sİ (p=0,007), ağrı (p=0,012), GSA (p=0,021) ile anlamlı korelasyon saptandı. Parkinson hastalarında Zarit Bakıcı yükü ortalama 36,16±10,75'di. Bakıcı yükü ile nokturnal non-motor semptomlar arasında anlamlı korelasyon görülmedi (p>0,05). Lojistik regresyon analizi temelinde nokturnal non-motor semptomlar yaşam kalitesinin alt birimlerinden fiziksel fonksiyon, yorgunluk, ruhsal sağlık, ağrı, genel sağlık algısı puanları ile ilişkiydi (p<0,05). Bunlara ek olarak toplam NMSQuest-TR puanı, levodopa dozu, BPHDÖ total puanı ve depresyon da yaşam kalitesi ile ilişkili faktörlerdi (p<0,05). Nokturnal non-motor semptomlar ve bakıcı yükü arasında da anlamlı bir ilişki mevcuttu (p=0,035). Sonuç: Parkinson hastalarında nokturnal non-motor semptomlar hastaların yaşam kalitesi ve bakıcı yükü ile ilişkili olabilecek faktörlerdir. Parkinson hastalarında her evrede ve sıkça görülebilmektedir. Bu nedenle hastaların izlem ve tedavisi sırasında sorgulanması gereken faktörlerden biri olarak görünmektedir. Anahtar kelimeler: non-motor semptomlar, yaşam kalitesi, bakıcı yükü, uyku

Objective: Parkinson's disease is a chronic progressive movement disorder disease. The disease progressive feature can create a burden on patients with cardinal motor symptoms and additional non-motor symptoms and even cause disability. In addition, it is one of the important neurological diseases that can affect the quality of life of individuals, and disease progression can also create a burden on the caregivers responsible for these individuals. This study was planned to investigate the determination of nocturnal non-motor symptoms in Parkinson's patients and its relationship with quality of life and caregiver burden. Method: 60 patients with idiopathic PH and their caregivers who were followed in the Neurology outpatient clinic of Kırıkkale University Medical Faculty Hospital between August 2020 and March 2021 were included in the study. The Turkish version of the Non-motor Symptom Rating Scale-NMSQuest was used to evaluate the non-motor symptoms of the patients. Sleep-related non-motor symptoms (insomnia, daytime sleepiness, bad dreams, RUDB, RLS) with nocturnal features were determined with the scale. SF-36 quality of life scale was used to evaluate the quality of life, while Zarit caregiver burden scale was applied to determine the burden of caregivers and the scores were recorded. The Movement Disorders Association-Unified Parkinson's Disease Rating Scale, Mini Mental State Test, and Hospital Anxiety and Depression Scale tests were also administered to our patients. The relationship between nocturnal non-motor symptoms and quality of life and caregiver burden was evaluated by logistic regression analysis. Results: The mean age of our patients was 69.2 ± 8.93 and 44 male and 16 female patients were included in the study. The majority (n = 26, 43.3%) were stage 2 patients and the mean NMSO-TR mean score was 14.18 ± 5.75, while the most common nocturnal non-motor symptoms (2.35 ± 1.54) were observed in gastrointestinal ones. (2.08 ± 1.77) followed. Among the nocturnal non-motor symptoms, the most frequent had bad dreams (n = 34, 56.7%) and RUDB (n = 30, 50%). Scores were lower in SF-36 sub-areas compared to the normal population. In addition, the most affected areas were emotional role difficulties (16.1 ± 36.04) and physical role difficulties (21.25 ± 39.27). Nocturnal non-motor symptom score and SF-36 sub-domains FF (p = 0.012), ECV (p = 0.001), RS (p = 0.018), SI (p = 0.007), pain (p = 0.012), GSA (p = 0.021), a significant correlation was found. Zarit Caregiver burden in Parkinson's patients was 36.16 ± 10.75 on average. There was no significant correlation between caregiver burden and nocturnal non-motor symptoms (p> 0.05). On the basis of logistic regression analysis, nocturnal non-motor symptoms were associated with physical function, fatigue, mental health, pain, and general health perception scores (p <0.05). Additionally, total NMSQuest Turkish score, levodopa dose, UPDRS total score, and depression were factors associated with quality of life (p <0.05). There was also a significant relationship between nocturnal non-motor symptoms and caregiver burden (p = 0.035). Conclusion: Nocturnal non-motor symptoms in Parkinson's patients are factors that may be associated with patients' quality of life and caregiver burden. It can be seen frequently in Parkinson's patients at all stages. Therefore, it seems to be one of the factors that should be questioned during the follow-up and treatment of patients. Keywords: non-motor symptoms, life quality, caregiver burden, sleep