Ferruhî-i Sîstânî Divanı'nın tahlili

Abstract

Ferru?î-i Sîstânî, (öl. 429-1037) Gazneliler döneminin en önemli kaside şairlerinden biridir. Takriben 8885 beyitlik hacimli bir dîvânın sahibi olan şair, Gazneliler sarayında bulunduğu uzun zaman zarfında başta Gazneli Ma?mûd olmak üzere, şehzâdeler, vezirler ve daha pek çok devlet adamını övmüştür. Bununla birlikte o, Sultan Ma?mûd ile pek çok sefere, savaşa iştirak etmiştir ki, bu seferlerden en önemlileri kuşkusuz Hindistân seferleridir. Söz konusu seferlere dair şairin bizzat şahit olarak aktardığı bilgiler, ehemmiyet bakımından Gazneliler tarihine dair yazılan mensur eserlerden daha az değildir. Ferru?î'nin Dîvânı'nda İran'ın mitolojik kahramanlarına, tarihî kahramanlara, din büyüklerine yapılan göndermelere sıklıkla rastlanır ki, bu atıflar onun nasıl bir millî ve dinî hissiyat içerisinde olduğunu göstermesi bakımından önemli işaretlerdir. Şairin dîvânında ayrıca pek çok ülke, şehir, yer, hanedan ve ırk isimleri yer almaktadır. Tüm bu bilgiler, dönemin şiirinde söz konusu öğelerin nasıl bir tasavvurla ele alındığını anlamak bakımından ehemmiyeti haizdir. Ferru?î, kasidelerinin tegazzüllerinde, rubai ve terciibendlerinde aşk, aşık ve maşuka dair mazmunlara yer verir. Onun bu mazmunlara yer verişinin keyfiyetini kavramak, bir şiir türü olarak gazelin ve gazel içerisindeki mazmunların tarihsel seyrini anlamak açısından önemli veriler sunar. Bu çalışmada, yukarıda sunduğumuz bilgiler doğrultusunda Ferru?î-i Sîstanî Dîvânı'nın tahlili yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Ferru?î-i Sîstânî, Kaside, Dîvân, Gazneliler, Gazneli Ma?mûd, Hindistân Seferleri, İran Mitolojisi.

Farrukhi Sistani (d. 429-1037) is one of the most important eulogy poets of the Ghaznavid period. The poet, who is the owner of a voluminous dîvân of approximately 8885 couplets, praised the princes, viziers, and many other statesmen, especially Mahmud of Ghazni, during the long time he was in the palace of the Ghaznavids. However, he participated in many military expeditions and wars with Sultan Mahmud, the most important of which is undoubtedly the Indian military expeditions. The information about the mentioned military expeditions, which the poet conveyed as a witness, is not less important than the prose works written on the history of the Ghaznavids. In Farrukhi's Dîvân, references to Iranian mythological heroes, historical heroes and religious leaders are frequently encountered, and these references may be seen as important signs in terms of showing what kind of national and religious feeling he had. The poet's dîvân also includes the names of many countries, cities, places, dynasties, and races. All this information is important in terms of understanding how the mentioned elements were handled in the poetry of the period. Farrukhi includes ingredients about love, lover and beloved in his tegazzuls, rubaies and tercîâts of his eulogies. Comprehending the nature of his use of these ingredients provides important data in terms of understanding the historical course of the ghazal as a type of poetry and the ingredients in it. In this study, in accordance with the information above, the analysis of Farrukhi Sistani's Dîvân is made. Keywords: Farrukhi Sistani, Eulogy poets, Dîvân, Ghaznavids, Mahmud of Ghazni, Indian Military Expeditions, Iranian Mythology.