Aydınlar sosyolojisi bağlamında Nurettin Topçu ve Necip Fazıl Kısakürek'in toplum inşası

Abstract

Bu tezin amacı, Nurettin Topçu'nun aşağıdan yukarı, şahsiyetçilik merkezli, Necip Fazıl Kısakürek'in ise yukarıdan aşağı iktidar merkezli toplum kurgularını, yaşamlarından, eserlerinden, sosyal ve siyasal etkinliklerinden hareketle aydınlar sosyolojisi bağlamında ortaya koymaktır. Topçu, toplumla aşağıdan yukarı sosyal inşa gerçekleştirmek için kültürel, entelektüel ve düşünsel ilişki kurmaya çalışır. Manevi liderliğini üstlendiği derneklerde kültürel ve sosyal yardım faaliyetleri organize eder. Bu derneklerin bazılarının tüzüğünde siyaset yapılamayacağına dair özel madde vardır. İstanbul dışından gelen konferans tekliflerini kabul etmez. Başta Hareket dergisi olmak üzere, yazılı metinler aracılığıyla topluma mesajlarını ulaştırmaya çalışır. Bu nedenle Topçu büyük kitlelere değil ancak sınırlı bir entelektüel kesime ulaşır. Aşağıdan yukarı toplum inşası ve özgür iradenin ortaya çıkması için "Hareket Felsefesi, İsyan Ahlakı ve İslam Sosyalizmi" kavramlarını şekillendirir. Ancak Topçu'nun fikirleri, okuma ve düşünme konusunda zayıflıkları ve önyargıları olan bir toplumda geniş çapta kabul görmez. Kısakürek'in ise yukarıdan aşağı, iktidar merkezli toplum inşasını aktif siyasetle gerçekleştirmek için milletvekili olma girişimleri başarısızlıkla sonuçlanır. Yine aynı amaca yönelik olarak, siyasi partiye dönüşebilecek bir yapıda Büyük Doğu Cemiyetini kurar (1949). Cemiyetin iki yıllık faaliyetleri sonucunda, resmî ideolojinin kendisine aktif siyasette yer vermeyeceği kanaatine ulaşır. O da cemiyeti kapatır. Sonrasında siyasete sağ muhafazakâr ve İslamcı partilerde bir ideolog aydın olarak katkı sunar. Bu bağlamda "Başyücelik Devlet" tasarımını, tepeden inme bir siyasal İslam modeli olarak günümüzdeki parlamenter sisteme benzer bir şekilde kavramsallaştırmıştır. Türkiye'nin her yerinde konferanslar aracılığıyla milyonları aşan kitlelere seslenir. Sözlü kültürün egemen olduğu Türk toplumunda seyirlik tiyatro eserleri yoğun ilgi görür. Şiirleri, sağ kesimin dilinde birer slogana dönüşür. Bu yönüyle Kısakürek'in tercih etmiş olduğu siyasal ve sözlü enstrümanlar toplumsal kabulünü sağlar. Topçu'nun tercih ettiği toplumla entelektüel ve düşünsel ilişki biçimi Türk toplumunda çok sınırlı kalır. Kısakürek'in sözlü ve siyasal iletişim biçimi ise siyasallaşmış Türk toplumunda büyük bir karşılık görür. Bu itibarla Kısakürek'in, toplum inşasında ve toplumsal etki açısından Topçu'ya oranla çok daha başarılı olduğu soncuna ulaşılmıştır.

The aim of this thesis is to reveal Nurettin Topçu's bottom-up, personality-centered, and Necip Fazıl Kısakürek's top-down power-centered social fictions in the context of the sociology of intellectuals, based on their lives, works, social and political activities. Topçu tries to establish a cultural, intellectual and mental relationship with the society in order to realize a social construction from the bottom up. He organizes cultural and social aid activities in associations of which it undertakes the spiritual leadership. There is a special article in the statutes of some of these associations stating that politics cannot be dealed. He does not accept conference offers from outside of Istanbul. Nurettin Topçu tries to convey its messages to the society through written texts, especially in the Hareket magazine. For this reason, Topçu does not reach large masses of people, but only a limited intellectual segment. He gives a form the concepts of "Philosophy of Movement, Revolt Morality and Islamic Socialism" for the construction of a society from the bottom up and the emergence of free will. However, Topçu's ideas are not widely accepted in a society that has weaknesses and prejudices in terms of reading and thinking. Kısakürek's attempts to become a deputy failed in order to build a top-down, power-centered society with active politics. Again for the same purpose, he founds the Great East Society (1949), which has a structure that could turn into a political party. As a result of the activities of the society for two years, he comes to the conclusion that the official ideology would not find a place him in active politics. At the end of this situation, he closes the society. Afterwards, he contributes to politics as an ideologue and intellectual in right-wing conservative and Islamist parties. In this context, Kısakürek conceptualizes the design of "The Supreme State" as a top-down model of political Islam, similar to the current parliamentary system today. He appeals more than millions of audiences through conferences all over Turkey. In Turkish society, where oral culture is dominant, his theatrical works attract great attention. The right wing keeps harping on his poems as turn into slogans. In this respect, the political and verbal instruments which Kısakürek preferred, ensure that his social acceptance. Topçu's preferred form of intellectual and mental relationship with community, remains very limited in Turkish society. On the other hand, the verbal and political communication style of Kısakürek, sees a great positive response in the politicized Turkish society. In this respect, it has been concluded that Kısakürek is much more successful than Topçu in terms of community building and social impact.