Çeviri stratejileri açısından Türkçe ve Fransızca yakınma söz edimi

Abstract

Bu çalışmada, profesyonel çevirmenlerin çevirilerinde başvurdukları stratejilerin belirlenmesi ve belirlenen stratejilerin çeviri sürecini yeterince açıklayıcı olup olmadıklarının incelenmesi hedeflenmiştir. Bu doğrultuda, öncelikle çeviri stratejileri, yakınma söz edimi ve daha önce gerçekleştirilen çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Araştırma sorularını yanıtlamak için Fransız yazarlar René Goscinny ve Albert Uderzo'nun ilk olarak 1961 yılında yayımladıkları, dünya çapında bilinen ve Türkçeye de çevirileri yapılan Astérix dizisinden derlenen 130 Fransızca yakınma sözcesi ve 205 Türkçe çevirisi bir veri tabanında karşılıklı olarak incelenmiştir. Yapılan incelemede, Fransızcada yakınma söz ediminin a) karşıtlama b) sorgulama c) isyan d) suçlama e) söylenme f) hayıflanma ve g) kalıplaşmış yapılar olmak üzere 7 biçimde gerçekleştirildiği saptanmıştır. Çalışmanın devamında Vinay ve Darbelnet'nin çeviri yöntemlerine dayanarak bütüncedeki yakınma sözcelerinin sırasıyla en çok uyarlama, bire bir çeviri, değiştirim ve dönüştürüm yöntemleriyle çevrildiği belirlenmiştir. Ancak bu çeviri yöntemlerin çeviri sürecini açıklamada yeterli olmadıkları gözlemlenmiştir. Sonuç olarak çevirmenlerin bağlam odaklı bir çeviri anlayışını benimsedikleri ve belirtikleştirme ve sezdirim gibi edimbilimsel kavramlara sıklıkla başvurduğu ve bu kavramların çeviri ve çeviribilim bünyesinde bir çeviri stratejisi kapsamında yer alması gerektiği düşünülmektedir. Daha sonra yapılacak çalışmalar için de farklı söz edimlerinin gerçekleşme biçimlerinin belirlenmesi, çeviri ve çeviribilimle ilişkilendirilmesi çevirmen eğitiminde eğitmenlerin belirli bir çeviri yöntemi belirlemeleri, bu doğrultuda öğrenci üretimlerini değerlendirebilmeleri ve öğrencilerin kendi çevirilerini gerekçelendirebilmeleri için önerilmektedir. Anahtar kelimeler: Edimbilim, söz edimleri, yakınma, çeviribilim, Astérix, Asteriks.

The aim of this study is to determine the translation strategies used by professional translators in their translations and to examine whether the determined strategies are sufficient to explain the translation process. In this direction, first of all, information about translation strategies, complaint and previous studies are given. Then, 130 French complaint utterances and 205 Turkish translations from the worldwide known series Asterix, first published in 1961 by French writers René Goscinny and Albert Uderzo, were examined in a database. In the examination, it was determined that the speech act of complaining in French is performed in 7 ways: a) antiphrasis b) questioning c) revolting d) blaming e) grumbling f) bewailing and g) idioms and fixed expressions. Then, based on the translation methods of Vinay and Darbelnet, it was determined that the complaint utterances in the corpus were mostly translation by adaptation, literal translation, transposition and modulation. However, it has been observed that these translation methods are not sufficient to explain the translation process. As a result, it is thought that translators adopt a context-oriented understanding of translation and frequently refer to pragmatic concepts such as explicitation and implication, and these concepts should be included as a translation strategy within translation and translation studies. For future studies, it is recommended to determine the realization forms of different speech acts, to associate them with translation and translation studies, so that trainers can determine a specific translation method in translator education, evaluate student productions in this direction, and students can justify their own translations. Key Words: Pragmatics, speech acts, complaint, translation studies, Astérix, Asterix.