İnsan hakları bağlamında engelli kadınların Uluslararası Hukukta korunması ve Türkiye örneği

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı "engelli farkındalığı" oluşturmaktır. Öncelikle zihinlerde gerçekleşen ve akabinde davranışa dökülen ayrımcı tutum, engelli bireyler ve engelli kadınlar hakkında çok az bilgiye sahip olmamız dolayısıyla yaşanmaktadır. Görülmüştür ki, gerek ulusal gerekse uluslararası alanda engelli bireylerin hak sahibi olması kendi çabaları ile gerçekleşmiştir. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, engelli bireyler tarih boyunca dışlama ve ayrımcı muamelenin öznesi olmuş ve insan onuruna yaraşır bir biçimde insan haklarından hak ettikleri düzeyde yararlanamamıştır. Tüm bunlara ek olarak engelli kadınlar cinsiyetleri ve engelleri dolayısıyla çoklu ayrımcılığa maruz kalmışlardır. Toplumsal cinsiyetleri dolayısıyla kendilerine atfedilen rolün ötesinde onlara yüklenen engelli olma rolü pek çok hakka erişmelerine mani olmuştur. Engelli kadınlara siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik ve medeni hakların tamamını bizatihi veren ve devletlere bu konuda yükümlülükler getiren, alanında en kapsamlı düzenleme Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi (BMEHS) olmuştur. Çalışmamız Sözleşmede yer alan tüm hakları engelli kadın odağından inceleme amacındadır. Bunun için ulusal ve uluslararası alanda yapılan düzenlemeler ortaya konarak, engelli kadının mağdur olduğu tüm durumlar istatistiki veriler ile gözler önüne serilmiştir. Çalışma, engelli bireylerin ve engelli kadınların temel hak ve özgürlüklerden eşit şekilde yararlanmasını sağlayacak hizmetlerin neler olabileceğine dair bir değerlendirme yapmayı hedeflemektedir. Söz konusu amaçlar doğrultusunda ilk olarak engellilik durumu, tarihi, sosyolojik ve hukuki açıdan açıklanmaya çalışılmıştır. Daha sonra toplumsal cinsiyetin engelli kadınlar üzerindeki etkisi tartışılmıştır. Son olarak engelli bireylerin insan haklarından yararlanmasını sağlamak için düzenlenen BMEHS'de kadının durumuna bakılmıştır. Sonuçta ise engelli kadınların toplumsal yaşama katılmada ve temel insan haklarından yararlanma konusunda engeli olmayan kadınlara ve engeli olan erkeklere kıyasla daha dezavantajlı durumda olduğu tespit edilmiştir.

The main aim of this study is to raise "disability-awareness". The reason of discriminatory attitude, which is primarily formed in our mind and then revealed with our behavior, is that we do not have sufficient information about disabled individuals and disabled women. As it is found out, disabled persons achieve their rights by means of their own efforts not only on national arena but also on the international level. As the researches set forth, the disabled have been the subjects of isolation and discriminatory treatment and could not enjoy human rights in a manner they have deserved throughout the history. Additionally, disabled women have been subjected to multi-discrimination due to their genders and disabilities. Beyond the role attributed to them, the imputed role of being disabled owing to their social gender has prevented them from enjoying a number of rights. It is the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities that provides disabled women with all of the political, social, cultural, economic and civil rights, imposes obligations in this area and the most comprehensive regulation in its genre. Our study aims at making research on all rights in the Convention while focusing on disabled women. For the purpose of this, every situation causing disabled women to be victims is set out with the statistical data by presenting the arrangements made national and international levels. The study intends to make an assessment about which services can ensure that disabled persons and disabled women enjoy fundamental right and freedoms equally. The disability situation is primarily explained in historical, sociological and legal respects in accordance with the mentioned aims. Then the effect of gender mainstreaming on disabled women is discussed. Consequently, the position of disabled women is examined in United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities arranged so as to allow disabled persons enjoy their human rights. As a result, it is found out that disabled women are more disadvantageous than disabled men with respect to participating in social life and enjoying basic human rights.