Edip Cansever'in şiirleri üzerine bir inceleme

Abstract

Bu çalışma, modern Türk şiirinin önemli şairlerinden birisi olan Edip Cansever'in hayatını, edebî görüşlerini ve şiirlerini konu almaktadır. Çalışmanın amacı, şimdiye kadar müstakil yazılarla farklı yönlerine temas edilmiş, ancak bütün olarak değerlendirmemiş olan Cansever şiirini, şair-şiir-düşünce bağlamında ele almaktır. Bunun için burada, öncelikle, Cansever şiirinin bütünü tespit edilmiş; sonra bütünün neliği, birimlerden getirilen örneklerle ispatlanmaya çalışılmıştır.Diyalektik materyalist/Marksist bir aydın olan Cansever'in yaşamını, şiire dair görüşlerini ve şiirlerini, benimsediği bu mantık belirler. Cansever; yaşamıyla, poetik görüşleriyle ve şiirleriyle bu mantığı somutlar. Benimsediği mantığa uygun olarak paradoksal bakan ve düşünen şairin şeylerle ilişkisi daima eleştirel ve diyalektik olmuştur. Onun varolan şiir biçimleriyle, insan ve toplumla, Kapalıçarşı ve İkinci Yeni ile kısaca şeylerle kurduğu ilişki, bu bağlamda düşünüldüğünde daha iyi anlaşılabilmektedir.Düşüncenin şiirini yazmayı amaçlayan ve düşünce ile diyalektik düşünceyi kasteden Cansever, içinde lirik ve dramatik türlere ait unsurların bileşimsel olarak yer aldığı bir şiir oluşturmuştur. Lirik, özellikle dramatik unsurların öne çıktığı bu şiir, şair tarafından `düşünü şiiri' olarak adlandırılmıştır. Şaire göre bu şiirin birbiriyle iç içe geçmiş üç hedefi vardır. Bunlar: Şiir-yaşam-düşünce birlikteliğini kurmak, diyalektik sıçramayı gerçekleştirmek ve dışavurumcu düz anlatıma ulaşmak olarak ifade edilebilir. Cansever, sözünü ettiğimiz bileşimsel şiir anlayışıyla bu üç hedefi de gerçekleştirmiştir.Şiiri yaşamının merkezine koyan Cansever, lirik-dramatik bileşimsel form ile kapitalist düzen içinde bir trajik dramı yaşamakta olan insanın durumunu şiirleştirir. Şiirini niteliksel olarak kısa ve uzun şiirleri olarak ikiye ayıran Cansever, dramatik kısa şiirlerinde verili düzene karşı direnen özne bireyin umudunu veya trajik dramını ifade eder. Uzun şiirlerinde ise verili düzenle özdeşleşmiş insanların yabancılaşmasını veya trajik dramını şiirleştirir. Bütün olarak Cansever şiirinde verili düzene inanmayan, sosyalizmin daha insanî olduğunu düşünen bir aydının umudu ifade bulur. Cansever şiiri, umudun şiiridir.İnsanın trajik dramı, şairin şiirlerinde drama has bir kurgu içinde dramatize edilerek somutlanır. Cansever şiiri, drama has bir yapı üzerine kurulmuştur. Kısa ve uzun şiirlerinde bu yapı, anlatıcının sahneye çıkması, durumunu tanımlaması, olanaklarla karşılaşması, seçim yapması ve bir sonuç durumuna ulaşması aşamalarından oluşur. Şairin şiirlerinde anlatıcılar, bu aşamaları içeren kurgu/yapı içinde, yaşamakta oldukları durumu dramatize ederek gösterirler. Şairin kısa şiirlerinde bu kurgu içinde protogonist güçlere karşı Antigonist bir tavırla çıkan birey öznenin direnişi dramatize edilir. Uzun şiirlerinde ise yabancılaşmış anlatıcı bireyler, yaşamakta oldukları durumu dramatize ederek gösterirler. Cansever şiirinde imge ve sembol başta olmak üzere, diyalog ve monologlar, kısaca diğer anlatım şekilleri, dramatizasyona bağlı ve ona hizmet eden birimler olarak yer alır.Kendisinden önceki şiirle arasına bir çizgi çektiğini söyleyen Cansever, bu çizgiyi, şiir-düşün-yaşam birlikteliğini kurmuş ve dışavurumcu düz anlatıma sahip olan lirik-dramatik bileşimsel form ile gerçekleştirir. Edip Cansever, şiirimizde bir evrimdir.

This study includes life, literary views and poems of Edip Cansever, who is one of the most important poets of modern Turkish poetry. So far, different aspects of Cansever?s poems have been touched on with autonomous articles rather than considered wholly, so the aim of this study is to consider his poems in the poet-poem-idea context. For that reason firstly the integrity of Cansever?s poems was determined; then the characteristic of this integrity was tried to be proved with the samples from the units.This logic, he adopted, determines the life, the poetic views and the poems of Cansever, who is a materialistic/Marxist intellectual. Cansever concretizes this logic with his life, poetic views and his poems. The poet adopted a paradoxical thought in accordance with this logic and his relationship with things has always been critical and dialectic. When his relationship with existing poetry styles, individuals and society, Kapalıçarşı and İkinci Yeni in short with the things is considered in this context, he can be better understood.Cansever, who aims to write the poem of thought and by referring thought means the dialectic thought, composed a poem which includes the elements of lyric and dramatic types in syntheses. This poem, which prominently includes lyric and especially dramatic elements, is named as `thought poem? by the poet. According to the poet this poem has three aims one within the other. These can be stated as; establishing poem-life-thought integrity, realizing dialectic springing, attaining an expressionist direct exposition. Cansever attained these three aims by syntheses poem perception we referred before.Cansever, who puts poem into the centre of his life, writes the poems about the situation of the man experiencing a tragic dram in a capitalist system with a lyric-dramatic syntheses form.Cansever, who qualitatively categorizes his poems in two as short and long poems, describes the hope and tragic dram of the subject individual struggling against the given system in his short dramatic poems. In his long poems, he poetizes alienation and tragic dram of the people who identified with the given system. Generally in Cansever?s poems hope of an intellectual who doesn?t believe in the system given and thinks that socialism is more humanistic is described. Cansever?s poems are the poems of hope.In the poet?s poems, the man?s tragic dram is concretized by dramatizing in a fiction peculiar to dram. Cansever?s poem is established on a structure peculiar to dram.. This structure in his long and short poems is formed of the stages as narrator?s appearing on the stage, describing his situation, experiencing the options, making a selection and coming up to a result. The narrators in the poems of the poet show the situation they are experiencing in the fiction/structure involving these stages by dramatizing. In the poet?s short stories, the Antagonist resistance of the individual subject against protagonist forces is dramatized. In his long poems, alienated narrator individuals show the situation they are experiencing by dramatizing. In Cansever?s poems invove mainly image and symbol and in short the other descriptive types serving dramatization.Cansever who says that he keeps his distance from the poems before him actualizes this distance by a lyric-dramatic synthesis which has a expressionist direct exposition and which established poem-thought-life integrity Edip Cansever is a revolution in our poetry.