Türk Anayasa Mahkemesinin karar türleri ve hukuki sonuçları

Abstract

Birey hak ve hürriyetlerinin korunması ve hukuk devletinin gerçekleşmesi amacında en etkin mekanizma olarak görülen anayasa yargısı, geniş anlamda anayasaya uyulmasını sağlamak amacıyla yapılan her türlü yargı faaliyetini ya da anayasa hukuku problemlerinin anayasa yargısınca karara bağlanmasını ifade etmektedir. Temel görev olarak yasama işlemlerini denetleyen ve bunların anayasal çerçevede kalmasını sağlayan anayasa yargısına devlet ve toplum hayatı açısından önemli olduğu düşüncesi ile diğer başka görevler de verilmiştir. Verilen bu görevler genel olarak ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte bu görevlerin önemi nedeniyle verilen kararların hukuki sonuçları da önemli ve etkili olmaktadır. Bu nedenle çalışmamızda ülkemizde mevcut anayasal sistem uyarınca Anayasa Mahkemesine verilen görevler sonucunda verilen karar türleri ve bu kararların hukuki sonuçları incelenmektedir.Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde genel olarak anayasa yargısı kavramı, tarihsel gelişimi, anayasa yargısı türleri incelendikten sonra 1982 Anayasası'na göre Türk Anayasa Mahkemesi'nin incelenmesine geçilmiştir.İkinci bölümde, Anayasa tarafından Anayasa Mahkemesine verilen görevler sonucunda Mahkemece verilen karar türlerine değinilmiştir. Bu bölümde, anayasaya uygunluk denetimi sonucu verilen karar türleri, Yüce Divan yargılaması sonucu verilen karar türleri, siyasi parti kapatma davası sonucu verilen karar türleri ve siyasi partilerin mali denetimi sonucu verilen karar türleri ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Konu ile ilgili olarak örnek Anayasa Mahkemesi kararları değerlendirilmiştir. Anayasaya uygunluk denetiminin önemi nedeniyle anayasaya uygunluk denetimi kapsamında yapılan yargılama sırasında ilk inceleme ve usule ilişkin verilen kararlar, özellikle yürürlüğün durdurulması kararı ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Ayrıca, Anayasa'da ve ilgili diğer mevzuatta bulunmamasına rağmen Anayasa Mahkemesinin kendi içtihatları ile oluşturduğu kararlar ve bu kararlara ilişkin olarak doktrinde yapılan tartışmalara yer verilmiştir.Çalışmamızın son bölümünde ise ikinci bölümde incelenen karar türlerinin yasama, yürütme ve yargı organları açısından doğuracağı hukuki sonuçlara değinilmiştir. Önemi nedeniyle anayasaya uygunluk denetimi sonucunda verilen esasa ilişkin kararların hukuki sonuçları ayrıntılı olarak incelenmiştir, bu konuda doktrinde yapılan tartışmalara ve yargı kararları ile Anayasa Mahkemesi kararlarına da yer verilmiştir.

Constitutional jurisdiction which is considered to be the most active mechanism for the aim of protecting individual rights and freedoms and achieving constitutional state signifies any kinds of jurisdictional activity carried out to ensure adherence to the constitution and ensuring that constitutional law-related problems be resolved by constitutional jurisdiction. Constitutional jurisdiction which controls the legislative acts and ensures that these are within the constitutional framework as the main duty is assigned other tasks on the grounds that it is significant for the state and social life. Though these assignments vary by country in general, legal consequences of decisions made due to the significance of these assignments are both significant and effective. Therefore, types of decisions made on the basis of assignments given to the Constitutional Court in accordance with the existing constitutional system in our country and the legal consequences of such decisions are examined in this study.The study is composed of three sections. The first section deals with the notion of constitutional jurisdiction in general, its historical development, and types of constitutional jurisdiction and, passes on to the examination of Turkish Constiutional Court according to the Turkish Constitution of 1982.The second section deals with the types of decision made by the Court in conclusion of assignments given to the Constitutional Court by the Constitution. In this chapter, types of decision made as a result of Inspection of Compliance to the Constitution, types of decision made as a result of Supreme Court adjudication, types of decision made as a result of political party closure cases and types of decision made as a result of financial inspections on political parties were examined. And relevant examples of decisions by the Constitutional Court were reviewed. Decisions made in regard to the initial examination and procedures during the prosecution within the framework of inspection of compliance to constitution due to the significance of the Inspection of Compliance to the Constitution and especially the decisions on the stay of execution were examined in detail. Also, decisions which are not included in the Constitution or in other relevant legislations but which the Constitutional Court has formed by its own judicial opinion and discussions on these decisions in the doctrine were included.The last part of our study deals with the consequences of the types of decisions examined in the second part in terms of legislative, executive and judicial bodies. Legal consequences of decisions based on the conclusions from the inspection of compliance to constitution were examined due to its significance and discussions on this matter in the doctrine and adjudications and Constitutional Court decisions were included.