Ülke uygulamaları ışığında Tobin Vergisi ve uluslararası finansal istikrarsızlıkları önlemedeki rolü

Abstract

Bu çalışmanın amacı, uluslararası finansal istikrarsızlıkların engellenmesinde sermaye hareketleri üzerine getirilen ilave vergilerin incelenerek, politika yapıcılara ve ekonomik anlamda karar vericilere çeşitli öneriler sunmaktır.Bu amaçlara ulaşmak üzere, uluslararası finansal piyasalar ve bu piyasalarda yaşanan spekülatif hareketler değerlendirilerek, finansal piyasalarda yaşanabilecek problemlerin giderilebilmesi için Tobin Vergisi'nin uygulanabilirliği incelenmiştir. Ülke ekonomilerini ve hükümetleri kaosa ve istikrarsız bir yapıya sürükleme potansiyeline sahip olan finansal krizlerin engellenmesi noktasında Tobin Vergisi'nden beklenenler oldukça basit bir mantık üzerine kuruludur. James Tobin isimli bir iktisatçının teklifi üzerine akademik ve siyasi çevreler tarafından Tobin Vergisi olarak bilinen bu yaklaşım, özellikle kısa vadeli spekülatif maksatlı para hareketleri üzerine getirilecek bir vergi prensibine dayanmaktadır. Bu vergi oranının piyasalardaki yapıyı etkilemeyecek düzeyde küçük olması tavsiye edilmiştir. Tobin'e göre çok kısa bir süre içerisinde çıkar sağlamak üzere finans piyasalarına giren yatırımcılar, vergi sayesinde ödemek zorunda kalacakları ilave yükten kaçınarak spekülatif hareketlere müracaat etmekten vazgeçecektir.Spekülatif hareketlere vergi getirilmesi fikri ilerleyen yıllarda farklı yaklaşımlarla desteklenmiştir. Bunlardan ilki olan Spahn, iki basamaklı vergi sistemi önerisinde bulunmuştur. Buna göre, verginin oranı ilk başlarda düşük, ihtiyaç duyulduğunda ise kademeli olarak yükseltilecektir. Bir diğer yaklaşım ise Rodney Schmidt tarafından getirilmiştir. Schmidt, Spahn'nin aksine vergi gelirlerine odaklanmış ve vergi oranı küçük dahi olsa çok ciddi tutarlarda bir vergi geliri elde edileceği üzerine vurgu yapmıştır.Tobin Vergisi'nin pek çok kesim tarafından desteklendiği gibi vergi yaklaşımını eleştirenler de söz konusudur. Vergi'yi eleştirenlerin en önemli dayanak noktaları, verginin küresel olması gerektiği ve vergi cennetlerinin elimine edilemeyeceği konuları olmuştur. Bununla birlikte politik engeller de göz ardı edilemeyecek derecede önem arz etmektedir.Günümüzde Tobin Vergisi olarak isimlendirilmese de, Tobin Vergisi'ne büyük benzerlikler gösteren bir takım vergiler söz konusudur. Bunların ilk akla geleni borsalarda işlem gören hisse senetlerinin satışı üzerine getirilen vergiler olmaktadır. Londra borsası gibi ünlü piyasalar da dahil olmak üzere, dünyanın pek çok yerinde hisse senetlerinin satışı üzerinden vergi alınmaktadır. Bu vergi oranları kendi içerisinde farklılık arz etmektedir.Tobin Vergisi'nin uygulanması neticesinde arzu edilen en önemli gelişmeler, gerek ulusal ve gerek uluslararası düzeyde finansal krizlerin engellenmesidir. Bununla birlikte özellikle gelişmekte olan ülke ekonomilerinin yapılandırılmasında, kaynakların etkin kullanımında ve belirsizliklerin giderilmesi noktasında Tobin Vergisi'nin verimli sonuçlar vereceğine vurgu yapılmıştır.

The main object of this dissertation is to observe the currency transaction taxes which are levied to prevent from international financial crisis and give some idea for decision makers about it.To obtain these targets, international financial markets and speculative transactions were evaluated. With this scope, by analyzing financial markets, implementation of the Tobin Tax was evaluated. Tobin Tax, which has got potential to stop the economic crisiss and instability, based on a very simple rule. This idea had been offered by an economics called James Tobin, and after that it was known as Tobin Tax by academicians and politicians. The main idea of The Tobin Tax is levying a tax on all short term money transactions. It was advised that a small rate of tax should be decided. Tobin says that investors would not enter the markets, if there is an added tax, which makes their transaction more expensive, so they would not attempt speculative actions and leave the financial markets without buying for short term capital.The idea of added tax on speculative transactions was supported by some academicians. First of them was Spahn offered two-tier Tax system which offers that at the beginning tax rate should be small, and it should be raised when it is needed in the future. Another supporter was Rodney Schmidt. His idea was totally different from Spahn?s. Rodney focused on income which will be obtained through Tobin Tax. Even there is a small rate of tax, tax income will be great amount.As there are some supporters of the Tobin Tax, some people were disagreeing with it. Generally, disagreement comes by the existence of the tax heavens and necessity of the Tobin Tax?s implementation on international markets. Furthermore political problems should be considered seriously as well.Even though there are some taxes, which names are different, very similar with Tobin Tax. The first of them is known as security transaction taxes which are levied on security transaction in stock exchange. Including London Stock Exchange, security transaction taxes levied on in so many places around the world. There are various tax rates in these places.The most important target of the Tobin Tax is to prevent from financial crisiss both national and international levels. Moreover, it is expected from Tobin Tax implementation to give positive results, especially restructuring the developing countries? economy, using resources efficiently, and sorting out uncertainty.