Katılım bankacılığının gelişimi ve Türkiye'deki katılım bankaları üzerine bir nedensellik analizi

Abstract

Geçmişi 1960'lı yıllara dayanan faizsiz bankacılık öncelikle Mısır ve Pakistan gibi Müslümanların yoğun olduğu ülkeler başta olmak üzere birçok bölgede yerel nitelikte uygulama alanı bulmuştur. Faizsiz bankacılık modeli ilk kez "Özel Finans Kurumları"( ÖFK) ismi ile 1985 yılında hizmet vermeye başlamış olup daha sonra 2005 yılında Bankacılık Kanunu ile kâra ve zarara katılma manasında "Katılım Bankası" adını almıştır. Yaklaşık olarak otuz yılı aşkın bir geçmişe sahip olan bu kurumlar, İslam coğrafyasında ortaya çıkmasına rağmen; Avrupa, ABD ve Uzak Doğu ülkelerinde uygulama alanı bulmuşlardır. Küresel ölçekte faaliyet gösteren bu banka ve finans kurumları İslami esaslara göre hizmet verirken, aynı zamanda geleneksel sisteme yeni ürünler katmıştır. Bu çalışma kapsamında, Türkiye'de faaliyet göstermekte olan 3 faizsiz bankanın ortalama kâr payı oranları ile geleneksel bankaların faiz oranları ve enflasyon arasındaki ilişkinin varlığı ve yönü eşbütünleşme ve nedensellik analizleri ile araştırılmıştır. İlk aşamada, Johansen eşbütünleşme analizi ardından Granger ve Toda-Yamamoto (1995) nedensellik analizleri yapılmıştır. Yapılan ekonometrik analizlerde, 1, 3, 6 ve 12 ay vadeli kâr payı, faiz oranları ve enflasyon arasında uzun dönemli bir ilişki ortaya çıkmıştır. Her iki nedensellik analizi sonucunda, faiz oranlarından kâr payı oranlarına doğru tek taraflı nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Türkiye'de bulunan katılım bankalarının getiri oranlarının, konvansiyonel bankaların faiz oranları tarafından belirlendiği tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, bulunan tek yönlü nedensellik ilişkisi ile ilgili genel değerlendirmelerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Faiz Kavramı, Katılım Bankacılığı, Johansen Eşbütünleşme Analizi, Granger Nedensellik Analiz, Toda-Yamamoto Nedensellik Analiz

Interest-free banking whose history dates back to the 1960s have found domestic application areas in several regions, particularly in the countries where Muslims are dense. Interest-free banking model came into de facto operation with the name of "Private Financial Institutions (PFI)" for the first time in 1985; afterwards, with the Banking Law in 2005 was named as "Participation Banking" meaning to profit-and-loss sharing. Although these institutions that have about more than thirty years of past initially appeared in Islamic geography, found application areas in Europe, the US and Far East countries. These banking and financial institutions, operating in global scale, serve according to Islamic rules; at the same time, have added new products to the traditional system.. Within the scope of this study, the presence and direction of the relationship among average returns on term deposits of 3 participation banks operating in Turkey, conventional banks' interest rates and inflation have been investigated through cointegration and causality analyses. Initially, Johansen cointegration analysis, subsequently, Granger and Toda Yamamoto (1995) causality analyses have been done. In the econometric analyses, a long-term relationship among returns on term deposits with maturity of 1, 3, 6, and 12 month(s), interest rates, and inflation has become evident. As a consequence of both causality analyses, it has been revealed that there is a one-way causality relationship from interest rates to returns on term deposits. It is ascertained that the returns on term deposits of participation banks located in Turkey is determined by interest rates of conventional banks. In final chapter, conclusions about revealed one-way causality relationship have been made. Key concepts: Concept of interest, Participation Banking, Johansen Cointegration Analysis, Granger Causality Analysis, Toda-Yamamoto Causality Analysis