Şeyh Azerî ve Cevâhiru'l-Esrâr adlı eserinin dördüncü bölümünün Türkçe çevirisi

Abstract

14. yüzyıl, Orta Asya topraklarında hüküm süren Moğolların zayıflamasıyla dünyanın en büyük hükümdarlarından olan Timur Han'ın hükmettiği, Serbedârî, Nûrbahşi ve Hurûfîlîk gibi önemli siyasi akımların baş gösterdiği bir dönemdir. Şâhruh'un tahta çıkışıyla Timurlular, kültürel ve sanat faaliyetleriyle Doğunun rönesansı tabir edilecek bir döneme damga vurmuşlardır. 14. yüzyılda doğup, 15. yüzyılın son çeyreğinde 784/1382 yılında İsferâyîn şehrinde dünyaya gelen Şeyh Âzerî dönemin şair, yazar ve şârihlerinden olup, on bir eser telif etmiştir. Beş bin beyitlik divanının yanı sıra sekiz eseri bilinmektedir. Şeyh Âzerî'nin şiir ve şairliğe dair görüşleri, Kur'ân ve hadislerin çizdiği sınırlar içerisindedir. Şeyh Attâr ve Mevlânâ'nın retoriğine çok yakındır. Âzerî'nin, Allah'ın kelamlarının sırlarını, nebevi hadislerin sırlarını, büyük evliya sözlerinin sırlarını ve on sekize yakın şairin şiirlerini şerh ettiği dört bölümden oluşan Cevâhiru'l-Esrâr adlı eseri, 15. yüzyılın şiir üzerinden bir panoramasını sunan içeriği ile önemli bir eserdir. Eserin en geniş bölümü olan dördüncü kısmında, klasik Fars edebiyatının anlaşılmasında güçlük çekilen bazı manzumelerin şerhlerinin yanı sıra okuyucuya astroloji, doğa, matematik ve fıkıh hakkında açıklayıcı bilgiler verilmektedir. Çalışmanın sonunda, nüshanın tıpkıbasımından iki varak ek olarak verilmiştir.

14th century is a period in which significant political movements Serbedari, Nurbakhshi and Hurufilik, ruled by Temarlane one of the greatest rulers of the world Mongol Empire, arised when Mongols who were ruling the Middle Asia land weakened. By Shahruh's succeeding to the throne, Timurids (Timurlular) left a mark on a period which can be called as the Renaissance of the East, with their cultural and artistic activities. Sheikh Azari who was born in the last quarter of the 14th century in 784/1382 in Isferayin City was a poet, writer and commentators of the period and accomodated ten thousand works. Besides his divan consisting of five thousand couplets, eight of his works are known. His ideas about poem and poetry is inside the borders drawn by Quran and hadiths. It is so close to the rhetoric of Sheikh Attar and Mawlana. Jawahir al-Asrar, consisting of four parts, in which he explained the secrets of the words of Allah, the secrets of the hadiths of the Prophets, the secrets of the the words of great saints and his roughly 18 poems is a significant work with its content exhibiting a view of 15th century through poem. In the fourth part of the work, which is the largest part of the work, explanatory information about astrology, nature, maths and Islamic jurisprudence as well as the explanations of some piece of verse from classic Persian literature which are difficult to understand are submitted. At the end of the work, the exact phrase of the two elements was added.