Yavuz Sultan Selim Dönemi Kültür ve Edebiyatı

Abstract

Yavuz Sultan Selim Dönemi Kültür ve Edebiyatı" adını taşıyan bu çalışmada, sekiz yıl gibi kısa sayılacak bir süre (1512 – 1520) tahtta kalmasına rağmen bu kısa sürede babası II. Bayezid devrinin sonlarında gevşemiş olan devletin siyasi ve sosyal yapısını düzenleyerek adeta devleti yeniden ayağa kaldıran ve yaptığı fetihlerle ülke topraklarını iki buçuk katına çıkaran dokuzuncu Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim devrinin kültürel ve edebi yapısı incelenmeye çalışılmıştır. Yavuz Sultan Selim, kısa süren saltanatının büyük bir kısmı seferlerde geçmesine rağmen kültür ve edebiyata önem vermiş, özellikle dedesi Fatih Sultan Mehmed'in yolundan ilerleyerek payitahtı İstanbul'u dünyanın ilim, kültür ve sanat merkezi yapmak gayretinde bulunmuştur. Bu vesileyle fethettiği toprakların önde gelen âlimlerini ve sanatçılarını İstanbul'a nakletmiştir. Bu nakillerin yanı sıra döneme damgasını vuran Osmanlı-Safevî çekişmesi sebebiyle bu dönemde Orta Asya-Anadolu arasındaki kültür göçü had safhaya ulaşmış, özellikle Safevîlerin baskısından bunalan Sünnî âlimler ve sanatkârların Anadolu'ya gelişleri hızlanmıştır. Yavuz Sultan Selim'in Anadolulu sanatkârları teşvik ederek dedesi Fatih Sultan Mehmed devrinden bu yana halkta Acem sanatkârlarına karşı oluşan teveccühü kırmak ve her sanatta yerli üstâdlar yetiştirmek istediği bilinmektedir. Onun çabalarıyla İstanbul başta olmak üzere Osmanlı coğrafyasının tamamında gelişen ilim ve kültür hayatı, Osmanlı sanatı ve özellikle de edebiyatının altın çağlarını yaşamasını sağlamış ve Yavuz Sultan Selim dönemi, Türk edebiyatının klasik devrinin başlangıcı sayılmıştır. İlmî ve kültürel gelişmenin, ekonomik ve siyasi istikrarla doğru orantılı olduğu tartışılmaz bir gerçektir. Osmanlı İmparatorluğunun siyasi, ekonomik ve sosyal açıdan çalkantıda olduğu bir dönemde saltanatı devralarak kısa sürede imparatorluğu bölgesinin en güçlü ve tek hâkimi durumuna getiren Yavuz Sultan Selim; zaferleri, devlet yönetimi, ilmi ve sanatı himayesi ile, "Muhteşem" sıfatıyla anılacak oğlu Kanuni Sultan Süleyman devrinde kültür ve edebiyat başta olmak üzere Osmanlıların her alanda altın çağlarını yaşamalarının da en büyük hazırlayıcısı olmuştur. Çalışmamızda, Türk edebiyatının klasik devrinin başlangıcı olması hasebiyle önem arz eden bu dönemin oluşmasını sağlayan, kültür ve edebiyatın gelişmesinin baş aktörleri olan devrin önde gelen mutasavvıfları, âlimleri ve şairleri tespit edilmiş, bunların yaşamları ve eserleri ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Aynı zamanda çok hareketli bir dönem olması sebebiyle dönemin sosyal ve siyasi olaylarının edebiyata yansımaları da tespit edilmeye çalışılmıştır.

In this study titled " The Culture and Literature in the era of Yavuz Sultan Selim", it's tried to researched the culturel and literary structure in the era of IX. Ottoman Emperor Yavuz Sultan Selim. Even though Yavuz Sultan Selim governed the empire too short time between 1512 and 1520 , he controlled again the political and social structure of the state that was disorganized at the ends of the II. Bayezid's term and the enlarged the state's borders too much. Although Yavuz Sultan Selim mobilized for war during his short sultanate life, he cared about culture and literature; especially he behaved like his grandfather Fatih Sultan Mehmed and worked his capital city İstanbul to do science, culture and art center of the world. So he transferred to İstanbul scientists and artists who live the countries that were conquered by Yavuz Sultan Selim. Besides the culture emigration between the Middle Asia and Anatolia increased until the top level because of Ottoman – Safevis' conflict. Specially; Sunni intellectualls and artists who were under Safevis' discipline migrated to Anatolia too fast.İn that periode it was known that Yavuz Sultan Selim's grandfather Fatih Sultan Mehmed behaved well against Acem's artists but Yavuz Sultan Selim wanted to change this situation and so he craved to educate the new native experts in every craft branches. Science and culture life at this periode, firstly in Istanbul and other Ottoman's districts provided the golden eras for Ottoman's art and specially Ottoman's literature. In addition Yavuz Sultan Selim's period is the classical period's starting of the Turkish literature. It's real that scientific and culturel development go on simultaneously with the economical and political stabilization. At the Ottoman Empire's turbulent period, Yavuz Sultan Selim took the sultanate over himself and he did the empire the strongest dominant of its our area. Otherwise he prepared an excellent empire specially at the culture and literature field for his son "Magnificent" Süleyman and his community. In our study, the most important sufis, scholars and poets at the period were determined. Additionally their life and works were analysed as detailed. At the same time that period was very active and so ist's tried to determine also the reflections to the literature of the social and political events at that period