Türk hukukunda maden ruhsatı ve sicili

Abstract

Ülkemizde madenler üzerindeki hak iktisabı esas olarak maden ruhsatı ile mümkündür. Maden ruhsatı, madencilik faaliyetine başlamadan önce alınması gereken ve idare tarafından verilen bir izin belgesidir. Bu belge, devlete ait olan tasarruf yetkisini kullanma süresine bağlı olarak kişilere vermektedir. Buradaki tasarruf yetkisi, temelde üretilen madenler üzerindedir. Üretilen madenler üzerinde hak sahibi her türlü tasarruf yetkisine sahip kılınmakta ayrıca bunları rehne konu edebilmektedir. Diğer taraftan, sahibine tasarruf yetkisi veren ruhsat, devlet tarafından kurulmuş bir sicile tescil edilmekle hüküm ve sonuçlarını doğurur. Sicil, o sahada faaliyet gösteren hak sahibine, hakkın ileri sürülebilmesi bakımından hukuksal güvence sağlayarak, üçüncü kişilere karşı da hukuksal güven verir. İşte maden sicili de bir sicil olarak maden üzerindeki hakların sicile tescil edilmesi ile çift taraflı bir hukuki koruma sağlamaktadır. Bu sicil aynı zamanda, devlet hakkının ya da vergilerin takip edilmesini amaçlar. Böylelikle, her bir maden sahası için devlet hakkının kaybı ya da vergi ziyaının oluşması engellenerek, madenlerin devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğunu belirten anayasal ilke hayatiyet bulacaktır. Madenler, yaşam için vazgeçilmez ekonomik değer taşıyan elzem sınırlı doğal kaynaklardır. Bu kaynakların aranması, çıkartılması, üretim aşamaları izin veya ruhsata bağlanmak suretiyle kayıt altına alınmakta ve bu faaliyetlerde bulunacak kişiler için yasal hak ve yükümlülükleri başta maden kanunlarında tesis edilmektedir. Bazı ülkeler, bu doğal kaynakları arzın mülkiyetine tabi tutarken, bazı ülkeler ise arzın mülkiyetinden bağımsız ya da serbest madenler gibi, bazıları ise karma sistem ile kendilerine özgü rejimler uygulamaktadır. Ülkemizde 3213 sayılı Maden Kanunu, madenlerin aranması, işletilmesi, madenlerde hak sahibi olunması ve terki ile ilgili esas ve usulleri düzenlemektedir. Bu çalışmada, Maden Ruhsatı ve Sicili gerek Türk Hukuku anlamında gerekse de farklı hukuk sistemleri açısından irdelenecektir. Türk hukuku bakımından maden ruhsatlarına ilişkin işlemler, arama ruhsatı, işletme ruhsatı ve işletme izni verilmesi, ruhsat sahiplerinin hak ve yükümlülükleri, maden sicilindeki işlemler ve konuya ilişkin yüksek yargı kararları incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Maden hukuku, maden ruhsatı, maden sicili, maden siciline hakim olan ilkeler, rödövans sözleşmesi

In Turkey, the acquisition of rights on mines is mainly possible with mining licence. A mining licence is a permit that must be obtained before starting mining activities and issued by the administration. This document empowers the person with the state's power of disposition depending on the duration of use. The power of dispositon here is based primarily on the mines produced. On the produced mines, the owner of the right is entitled to have the power of disposition in any case and also be able to subject them to pledge. On the other hand, the license that grants the owner the power of disposition, has effect and bear consequence by being registered in a registery established by the state. The mine register also provides a bilateral legal protection by registering rights on the mine as a register. This register, at the same time, aims to monitor the right of the state or the taxes. Thus by preventing the loss of the right of the state or loss of tax for each mine site, the constitutional principle indicating that the mines are under the sovereignty of the state will get vitality. Mines are essential natural resources that have indispensable economic value for life. The research of these sources, their removal, production phases are recorded by permitting or registering; and, the legal rights and obligations of the people who will act in these activities are firstly stated in mining laws. Some countries subject these natural resources to land ownership, (…), while others implement their own regimes with a mixed system. In Turkey, The Mining Law numbered 3213, regulates the priciples and procedures of the exploration and operation of mines, the right to possession of mines and abandonment of mine. In this study, the Mining Registration and License will be examined in terms of both Turkish Law and different legal systems. In terms of Turkish law; the procedures related to mining licenses, exploration license, operation license, rights and obligations of license holders, transactions in mining registry and decisions of higher judicial bodies regarding the subject will be examined. Key words: Turkish mining law, mining licence, mining register, principles that dominate the mining register, the royalty contract