Kızılırmak havzasında taşkın frekans analizi

Abstract

Akarsu veya yan derelerin şiddetli yağışlar sonucu yüksek değerlere ulaşan debileri yataklarında taşıyamamaları ile düşük kotlu alanların su baskınına uğraması olayına taşkın ( feyezan ) denilmektedir. Taşkınlar, akarsu kenarındaki yerleşim yerlerinde önemli zararlara neden olmaktadır. Bu nedenle hidrolik yapıların doğru planlanması ve tasarlanmasını kolaylaştırarak bu zararları en aza indirmede, taşkınların büyüklüklerinin ve meydana gelme frekanslarının güvenilir bir biçimde tahmin edilmesi büyük öneme sahiptir. Ancak taşkını oluşturan etmenlerin rasgele değişkenler olması sebebiyle taşkın incelemesi istatistiksel yöntemlerle yapılabilmektedir.Bu çalışmada Türkiye'nin en büyük debiye sahip akarsularından biri olan Kızılırmak Nehri üzerinde bulunan üç akım gözlem istasyonuna ( Yamula, Gülşehir, Söğütlühan ) ait akım verileri istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Parametrik ve nonparametrik yaklaşımlar karşılaştırılmış olup frekans histogramlarına uygunluğu incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar incelendiğinde tüm veriler dağılımlara uygunluk göstermiştir. En kapsamlı ve yeni parametre tahmin yöntemi olan L-Momentler Yöntemi diğerlerine göre daha iyi sonuç vermiştir. Akım verilerine uygunluk ve bağımsızlık testleri de uygulandıktan sonra farklı dönüş aralıklarındaki taşkın debileri hesaplanmıştır.Anahtar kelimeler : taşkın, frekans analizi, olasılık dağılımları, uygunluk testleri, bağımsızlık tesleri, Kızılırmak

Stream or side creeks not being able to carry the output which reaches high values and areas with low level areas being filled with water is called a flood (feyezan). Floods cause severe damages to the residential areas on the sides of the streams. That is why it is of major importance to plan hydrolic structures correctly and to accurately guess the size and frequency of the floods in order to minimise the damages by facilitating the designing. But because the reasons creating the flood are random variables, flood study is carried out with statistical methods.In this study, flow data of the three flow observation stations located on the River Kızılırmak, which is one of the rivers with the biggest outputs in Turkey ( Yamula, Gülşehir, Söğütlühan ) have been statistically observed. Parametric and Nonparametric approaches have been compared and their appropriateness to frequency histograms have been analysed. After appropriateness to flow data and independence tests have been applied flood outputs in different intervals have been calculated.Key words: flood, frequency analysis, probability dispersal, appropriateness tests, independence tests, Kızılırmak.