Afet sonrası hizmet noktası yer seçimi için kullanılacak kriterlerin belirlenmesi ve çok ölçütlü karar verme yöntemleri kullanılarak bir uygulama

Abstract

Bu çalışmanın amacı afet sonrası servis sağlayacak hizmet alanları arasında yer seçimi yapmaktır. Hizmet alanlarının seçim süreci, problemde değerlendirilen çok sayıda kriter nedeniyle kritik bir karar verme problemidir. Seçim sürecinin sonunda belirlenen noktalar, karar vericilere afet öncesi güçlü bir altyapı oluşturacaktır. Problemin karmaşıklığı nedeniyle, olası afet sonrası hizmet alanlarını belirlemek ve sıralamak, hibrid çok kriterli bir karar verme yöntemi geliştirilerek gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kullanılan matrisler, mühendislik, sosyal bilimler ve coğrafya gibi farklı disiplinlerden uzmanların görüşlerine göre oluşturulmuştur. Kriterler arasındaki ilişkiyi araştırmak için DEMATEL, sonrasında ise kriterler arası ağırlıklar için Bulanık AAS, alternatiflerin önem derecelerine göre sıralanması için TOPSIS yöntemi kullanılmıştır. Önerilen hibrit modelin üstünlüğü, daha önce literatürde sunulan çalışmaları yansıtacak şekilde, entegre bir bulanık model uygulaması olarak sunulmuştur. Bu çalışmaya ek olarak, nüfus ve idari yapı itibariyle uygulama bölgesi (Çorum ve) benzer şehirler içinde model uygulama olarak bir ara yüz geliştirilmiştir. Model uygulaması, Türkiye'nin İç Anadolu bölgesi yer alan Çorum ilinde gerçekleştirilmektedir. Olası afet sonrası kullanılacak servis noktaları, gelişmiş hibrit çok kriterli karar yöntemleri ile sıralanmıştır. Çalışmada farklı afet senaryoları kullanılarak alternatif konum sıralamaları üretilmektedir.

The purpose of the study is to select the place of the post-disaster service location among alternative sites. Due to multiple conflicting criteria to be evaluated in this problem, the selection procedure of service area is a critical decision making problem. Location points which will be determined as a result of the election process will create a strong infrastructure to decision maker before disaster. Due to the complexity of the problem, determining and sorting best-possible post-disaster service areas is accomplished by developing a fuzzy hybrid multiple-criteria decision making method. Evaluation matrices are created according to opinions of experts from different disciplines as engineering, social sciences and geography. We use DEMATEL (The Decision Making Trial and Evaluation Laboratory) method for investigating relationship among criteria and fuzzy ANP (Analytical Network Process) for determining criteria weights in TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution) model. An integrated fuzzy model implementation presented so as to exhibit the superiority of proposed hybrid model over studies that have been previously presented in the literature. In addition, we developed an interface for application of model to the cities which is similar to application region as of population and administrative structure. Application of the model is carried out in a city of Central Anatolia region of Turkey, namely Çorum. Potential post disaster service points are found with developed hybrid multi criteria decision methods. In this study we, produce alternative location rankings under different disaster scenarios.