Türk Ceza Muhakemesinde Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığının itiraz yetkisi

Abstract

Ülkemizde kısa bir süre uygulanarak yeterli ve etkili olmadığı gerekçesiyle 1924 yılında uygulamadan kaldırılan istinaf kanun yolunun, kaldırıldığı tarihten bu yana farklı tarihlerde kanun tasarıları ve kalkınma planlarında kurulması tartışılmıştır. Avrupa Konseyi Tavsiye Kararlarında ve diğer uluslararası sözleşmelerde de bölge adliye mahkemelerinin ikincil kanun yolu olarak uygulanması gerektiği belirtilmiştir. 26/09/2014 tarihli ve 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun ile istinaf kanun yolu hukuk sistemimize dâhil edilmiştir. Ayrıca 5235 sayılı Kanunda bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılıklarının kuruluş ve işleyişi hüküm altına alınmıştır. Bölge adliye mahkemesi teşkilatının bulunduğu her yerde bir Cumhuriyet başsavcılığı bulunur. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılıkları, istinaf kanun yolunda kamuyu temsil etmesinden dolayı önemli bir konuma sahiptirler. Bölge adliye mahkemelerinin fiilen uygulanmaya başladığı 20.07.2016 tarihinde yürürlükte bulunan hükümlerde, bölge adliye mahkemeleri ceza dairelerince verilen kesin nitelikli kararlara yönelik gidilebilecek herhangi bir kanun yolu bulunmamaktaydı. Uygulamada görülen ihtiyaca binaen 20.07.2017 tarihinde 7035 sayılı Kanun ile Ceza Muhakemesi Kanunu'na 308/A maddesi eklenerek, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığına itiraz yetkisi verilmiştir. CMK'nın 308/A maddesinin gerekçesinde de belirtildiği üzere, yapılan düzenleme ile bölge adliye mahkemesi ceza dairelerince verilen kesin nitelikli kararlarda hukuka aykırılıkların tespit edilmesi halinde, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığınca itiraz yoluna başvurulacaktır. Bu çalışmamızın ilk bölümünde; öncelikli olarak ceza muhakemesi hukukunda önemli bir yere sahip olan kanun yolunun tanımı ve amacı hakkında genel bilgilere yer verilmiştir. Sonrasında istinaf kanun yolu hakkında sağlıklı bir değerlendirme yapabilmek adına ilk olarak istinaf kanun yolunun tanımı yapılmış ve kelime anlamının ne olduğu açıklanmıştır. Çok eski tarihlere dayanmasa da istinafın hukuk sistemimizde geçmişi olmasından dolayı, istinafın kavramsal gelişimi hakkında açıklamalarda bulunulmuştur. Devamında istinaf kanun yolunun amacı, türleri, kapsamı ve hukuki niteliği detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Kanun yollarından bir tanesi olan istinaf, Ceza Muhakemesi Kanunu'nda düzenlenen itiraz ve temyiz kanun yollarıyla karşılaştırılmış, aralarındaki benzerliklere ve farklılıklara değinilmiştir. Hukuki meselenin kapsamının daha iyi anlaşılabilmesi için istinaf nedenlerine değinilmiştir. Birinci bölümün son kısmında ise kabul edilebilirlik aşamasını geçen istinaf başvurusunun bölge adliye mahkemelerinin önüne geldiğinde nasıl hareket edileceği kısaca belirtilmiştir. İkinci bölümünde; istinaf kanun yoluna başvuru yapılması halinde, bu başvuruları inceleyecek mercii olan bölge adliye mahkemelerinin kuruluşundan ve oluşumundan bahsedilmiştir. 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile CMK'nın 278. maddesinde yapılan değişiklik üzerinde durularak, değişiklik öncesindeki bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığının istinaf kanun yolundaki fonksiyonuna değinilmiştir. CMK'nın 278. maddesindeki değişikliğin uygulamada yol açtığı sorunlar üzerinde durulmuştur. Devamında hukuk sistemimizde yeni bir kurum olan bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığının itiraz yetkisinin, hukuki niteliği ve getiriliş amacı hakkında detaylı açıklamalarda bulunulmuştur. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığının itiraz yetkisinin koşulları ayrı başlıklar altında izah edilmeye çalışılmıştır. 17.10.2019 tarih ve 7188 sayılı Kanunda yapılan değişiklikler ile birlikte bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığının itirazı hakkında yapılan değişiklikler ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Akabinde bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığının itirazı sonucunda ortaya çıkan itirazın etkileri ve itirazın infaza etkisi hakkında doktrindeki görüşler ve Yargıtay kararlarından yararlanarak açıklamalarda bulunulmuştur. Son olarak ise Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazına benzer bir kanun yolu olan bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı itiraz yetkisinin daha iyi anlaşılması adına Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazı konusuna kısaca değinilmiş ve her iki kanun yolu arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Bu çalışmamızda ele alınan tüm konular ile alakalı öğretideki görüşlere ve mahkeme kararlarına atıf yapılarak, ulaşmış olduğumuz sonuçlar ve eksik görülen hususlara ilişkin çözüm önerilerimizi detaylı bir şekilde açıklamaya çalışacağız.

The appeal legal remedy, which was abolished in 1924 on the grounds that it was implemented for a short period of time and was not effective, has been discussed in bills and development plans at different dates since its abolition. It is stated in the Council of Europe Recommendations and other international conventions that the Regional Courts of Appeal should be applied as a secondary remedy. With the Law on the Establishment, Duties and Powers of Judicial Courts of First Instance and Regional Courts of Justice dated 26/09/2014 and numbered 5235, appeal has been included in our legal system. In addition, the establishment and functioning of the regional court of appeal chief public prosecutor's offices are stipulated in Law No. 5235. Everywhere there is a regional court of appeal, there is a chief public prosecutor's office. The chief public prosecutors' offices of the regional court of appeal have an important position as they represent the public in the legal way of appeal. In the provisions in force on 20.07.2016, when the regional courts of appeal started to be applied de facto, there was no legal remedy that could be taken for the final decisions made by the criminal chambers of the regional courts of appeal. Based on the need seen in practice, the authority to appeal was given to the regional court of appeal chief public prosecutor's office by adding Article 308 / A to the Criminal Procedure Law with the Law No. 7035 on 20.07.2017. As stated in the justification of article 308 / A of the CMK, in the event that unlawfulness is determined in the final decisions made by the criminal offices of the regional court of appeal, an appeal will be filed by the chief public prosecutor's office of the regional court of appeal. In the first part of this study; First, general information about the definition and purpose of the legal remedy, which has an important place in the criminal procedure law, is given. Afterwards, in order to make a sound assessment about the appeal remedy, firstly the definition of the appeal remedy was made and the word meaning was explained. Although it is not based on very old dates, explanations have been made about the conceptual development of the appeal due to its history in our legal system. Subsequently, the purpose, types, scope and legal nature of the appeal remedy are explained in detail. Appeal, which is one of the legal remedies, was compared with the appeal and appeal legal remedies regulated in the Criminal Procedure Code, and the similarities and differences between them were mentioned. In order to better understand the scope of the legal issue, the reasons for appeal are mentioned. In the last part of the first part, it is briefly stated how to act when the application of appeal that has passed the admissibility stage comes before the regional courts of appeal. In the second part; In case of application to appeal remedy, the establishment and formation of the regional courts of appeal, which have the authority to examine these applications, are mentioned. By focusing on the amendment made to Article 278 of the CMK with the Decree Law No. 674, the function of the Office of the Chief Public Prosecutor of the regional court of appeal before the amendment was mentioned. The problems caused by the amendment in article 278 of the CMK in practice were discussed. Subsequently, detailed explanations were made about the legal nature and the purpose of the public prosecutor's office of the regional court of appeal, which is a new institution in our legal system. The conditions of the jurisdiction of the chief public prosecutor's office of the regional court of appeal have been explained under separate headings. Along with the changes made in the Law No. 7188 dated 17.10.2019, the changes made regarding the objection of the chief public prosecutor's office of the regional court of appeal were discussed in detail. Subsequently, statements were made using the opinions in the doctrine and the decisions of the Supreme Court about the effects of the objection that emerged as a result of the objection of the chief public prosecutor's office of the regional court of appeal and the effect of the objection on the execution. Finally, in order to better understand the appeal authority of the regional court chief public prosecutor, which is a legal remedy similar to the appeal of the Chief Public Prosecutor of the Supreme Court of Appeals, the issue of the objection of the Chief Public Prosecutor of the Supreme Court of Appeals was briefly mentioned and the similarities and differences between the two legal remedies were examined under separate headings. We will try to explain in detail the conclusions we have reached and our solution proposals for the issues that are deemed incomplete by referring to the views in the doctrine and court decisions related to all the issues discussed in this study.