Türkiye'deki elektrik dağıtım şirketlerinin performanslarının bulanık ortamda değerlendirilmesi

Abstract

Teknolojik gelişmeler, sanayinin gelişmesi ve dünya nüfusunun artışı enerji kaynaklarına olan ihtiyacı her geçen gün artırmaktadır. İnsan ihtiyaçlarının sınırsız kaynakların ise sınırlı olması artan enerji talebinin daha düzenli ve denetlenebilir bir şekilde sunulmasını zorunlu hale getirmektedir. Bu sebeple enerji piyasaları oluşturulmuştur. Enerji piyasaları; en basit anlamda, elektrik, doğalgaz, akaryakıt, petrol gibi enerji kaynaklarının mevcut ve gelecekte olabilecek durumlarındaki arz ve taleplerine göre kaynak miktarı, üretim, iletim ve dağıtım aksiyonlarının belirlendiği organizasyona verilen isimdir. Enerji piyasalarının içerisinde yer alan ve kullanım alanı olarak en geniş alana sahip piyasalardan birisi elektrik piyasasıdır. Elektrik piyasasını oluşturan unsurlar elektriğin üretilmesi, üretilen elektriğin iletilmesi ve iletilen elektriğin bölgelerde dağıtılmasını oluşturan organizasyon bütünüdür. Türkiye'de elektrik üretimi ve elektriğin iletilmesi daha çok kamu kurumları tarafından sağlanırken elektriğin dağıtımı özel şirketler tarafından gerçekleştirilmektedir. Yapılan bu çalışmada Türkiye'de elektrik dağıtımı yapan şirketlerin performansları değerlendirilerek elektrik piyasasının özel sektör ayağını oluşturan unsurun enerji arzı konusundaki durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Dağıtım şirketlerinin performansını en iyi şekilde yansıtacak kriterler uzman kişilerin görüşleri ve araştırmalar neticesinde belirlenmiştir. Çok kriterli karar verme yöntemlerinden AHP ile kriter ağırlıkları belirlenmiş daha sonra TOPSIS, COPRAS, PROMETHEE yöntemleri ile dağıtım şirketlerinin performansının değerlendirilmesi yapılmıştır. Buna ek olarak Küresel Bulanık AHP ve Küresel Bulanık TOPSIS yöntemleri kullanılarak dağıtım şirketlerinin performans değerlendirmesi yapılmıştır. Bu sayede Türkiye'de faaliyet gösteren dağıtım şirketlerinin performansları ile ilgili nihai sıralamalar elde edilmiştir. Ayrıca Küresel Bulanık Sayılar kullanılarak elde edilen sonuçların Küresel Bulanık Sayılar kullanılmadan elde edilen sonuçlara göre farkları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Technological developments, the development of industry and the increase in the world population increase the need for energy resources day by day. The fact that human needs are unlimited and resources are limited makes it necessary to present the increasing energy demand in a more regular and controllable manner. For this reason, energy markets were created. Energy markets; In the simplest sense, it is the name given to the organization in which the amount of resources, production, transmission and distribution actions are determined according to the current and future supply and demand of energy resources such as electricity, natural gas, fuel, oil. The electricity market is one of the markets that is among the energy markets and has the widest area of use. The elements that make up the electricity market are the whole organization that creates electricity, transmits the generated electricity and distributes the transmitted electricity in the regions. Electricity generation and transmission in Turkey are mostly provided by public institutions, while electricity distribution is carried out by private companies. In this study, the performance of the companies that distribute electricity in Turkey has been evaluated and the situation of the element that constitutes the private sector pillar of the electricity market in terms of energy supply has been tried to be revealed. The criteria that will best reflect the performance of distribution companies have been determined as a result of the opinions of experts and researches. Criteria weights were determined with AHP, one of the multi-criteria decision-making methods, and then the performance of distribution companies was evaluated with TOPSIS, COPRAS, PROMETHEE methods. In addition, performance evaluation of distribution companies was made using Spherical Fuzzy AHP and Spherical Fuzzy TOPSIS methods. In this way, the final rankings regarding the performances of distribution companies operating in Turkey were obtained. In addition, the differences between the results obtained using Spherical Fuzzy Numbers and the results obtained without using Spherical Fuzzy Numbers were tried to be revealed.