Anayasa Mahkemesi Kararlarında Hak Arama Özgürlüğü

Abstract

Bu çalışmada, Anayasa Mahkemesi'nin Anayasa'nın 36. maddesinde düzenlenen "hak arama özgürlüğü" konusuna yaklaşımı incelenmiştir. Hak arama özgürlüğünün kapsamının belirlenmesinde, Anayasa Mahkemesi'nin 1961 ve 1982 Anayasası dönemlerinde verdiği kararlar göz önüne alınmıştır. Anayasa Mahkemesi'nce, "bireyin adaleti bulma, hakkı olanı elde etme ve haksızlığı giderme uğraşının uygar yöntemi" şeklinde tarif edilen hak arama özgürlüğü, hukuk devletinin başlıca ölçütlerinden, demokrasinin en çağdaş gereklerinden ve vazgeçilmez koşullarından biri olarak kararlara yansımıştır. Anayasa Mahkemesi genel olarak, hak arama özgürlüğünü geniş bir çerçeveden ele almıştır. Böylece, hak arama özgürlüğünün kullanımını sınırlayan düzenlemeler, Anayasa'ya aykırı bulunarak iptal edilmiştir. Ancak, hak arama özgürlüğünün kullanımını açıkça sınırlayan bir takım yasal düzenlemelerin, yerindelik denetimi yoluyla, Anayasa'ya uygun bulunduğu da görülmektedir. Söz konusu yaklaşım şekli, hak arama özgürlüğünün sınırlanması sonucunu doğurmuştur.

The aim of this study is to evaluate the Constitutional Court's approach to the concept of "freedom to claim rights" as provided by Article 36 of the Turkish Constitution. The Constitutional Court's decisions, by reference to the 1961 and the 1982 Constitution, are taken as examples to define the concept of freedom to claim rights. According to the Court, freedom to claim rights may be defined as seeking justice by individuals, to obtain what is just and fair for the individual and a contemporary way to eliminate unfairness. It may justly be said the concept has been employed in the decisions to proof that it is one of the most remarkably elements of democracy in where rule of law is applied and it is one of the unavoidable elements of democracy. The Court, in general, interpreters the concept widely. Therefore, legal rules that conflict with the concept are revoked. However, some legal rules that apparently conflict with the concept have not been revoked. The Court decided that they have not been in conflict with the Constitution. Such an approach has inevitably resulted in the limitation of the concept.