Yazar "Bilen, Abdulkadir" seçeneğine göre listele

Listeleniyor 1 - 1 / 1
  • [ X ]
    Öğe
    TÜRKİYE'DE KAYIT DIŞI EKONOMİNİN BOYUTUNUN MODELLEME YAKLAŞIMI İLE ÖLÇÜLMESİ
    (Kırıkkale Üniversitesi, 2024) Bilen, Abdulkadir; Dikkaya, Mehmet
    Kayıt dışı ekonomi boyutunun tahmin edilmesine yönelik hem ulusal hem de uluslararası literatürde çeşitli metodolojiler geliştirilmiştir. Kayıt dışı ekonomi sorunsalının spesifik yapısı ve ülkeler özelinde farklı düzey ve değişik türlerde görülmesi kayıt dışı ekonomi boyutunun tahmin edilmesinde kullanılan metodolojilerinde farklı varsayımlar içermesine neden olmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye'de kayıt dışı ekonomi boyutunun GSMH içerisindeki payı 1985-2023 dönemine ait veriler kullanılarak dolaylı yöntemlerden Parasal Oran Yöntemi, Ekonometrik Model Yöntemi, MIMIC Model Yöntemi ve Kalman Filtresi Tahmin Algoritması metodolojileri ile tahmin edilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada parasal oran yöntemi kullanılarak tahmin edilen kayıt dışı ekonomi boyutunun 1985-2023 döneminde ortalama ~%26,55 olduğu hesaplanmıştır. Parasal oran yöntemi sonuçlarına göre Türkiye'de kayıt dışı ekonomi boyutunun 2017 yılından itibaren azalış eğilimi içerisine girdiği görülmüştür. Ekonometrik model yöntemi ile gerçekleştirilen tahminde ise kayıt dışı ekonomi boyutunun analiz dönemi içerisinde dalgalı bir trend izlediği görülmüş ve 2018 yılından itibaren hızla azalarak 2023 yılında %23,14 oranında tahmin edilmiştir. Kalman filtresi tahmin algoritması yöntemi kullanılarak kayıt dışı ekonomi boyutunun ölçülmesine yönelik gerçekleştirilen hesaplamalarda kayıt dışı ekonomi büyüklüğünün analiz döneminde ortalama %37,57 olduğu öngörülmüştür. Hata terimlerini minimize ederek algoritmanın yinelenerek çalışmasını sağlayan kalman kazancı ile kayıt dışı ekonomi büyüklüğü tekrar hesaplanmış ve 2024 yılı için değerin yaklaşık %24-%25 olduğu tahmin edilmiştir. MIMIC model yöntemi ile gerçekleştirilen analizlerde kayıt dışı ekonominin tahmini 17 farklı model üzerinden 51.000 iterasyon yapılarak 7 model seçilerek gerçekleştirilmiştir. Söz konusu modellere göre 2018-2023 döneminde kayıt dışı ekonominin büyüklüğünün %28,48 olduğu tahmin edilmiştir. Çalışmada kayıt dışı ekonomi boyutu ile kayıt dışı ekonomiye neden olduğu öngörülen değişkenler arasındaki ilişkiye göre enflasyon oranı değişkeni ile işsizlik oranı değişkenin kayıt dışı ekonominin temel faktörleri olduğu ve her iki parametrenin de kayıt dışı ekonomiyi artırdığı görülmektedir. Dolaysız vergi yükünün bazı modellerde kayıt dışı ekonomiyi artırdığı bazı modellerde ise kayıt dışı ekonomiyi azalttığı, dolaylı vergi yükünün ise kayıt dışı ekonomiyi azalttığı gözlemlenmiştir. Diğer taraftan GV, KV ve KDV vergilerine ait vergi yükü ile sosyal güvenlik yükündeki değişimlerin kayıt dışı ekonomi ile doğru orantılı olduğu belirlenmiştir. Ayrıca çalışmada kayıt dışı ekonomi ile dış açıklık değişkeni arasında pozitif, faiz oranı, kamu harcamaları/GSMH ve toplam vergi tahsilatı/toplam vergi tahakkuku değişkenleri ile kayıt dışı ekonomi arasında negatif bir ilişkinin olduğu elde edilen bulgulardan görülmektedir.