Yaratıcı muhasebe kapsamında manipülasyona uğramış verilerin finansal tablolardaki gerçek durumu engellemesi ve bağımsız denetimin kalitesine etkisinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, yaratıcı muhasebe uygulamalarının bağımsız denetim kalitesi üzerinde etkili olup olmadığını test etmeyi amaç edinmiştir. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın kapsamı, muhasebe manipülasyon yöntemlerinden olan yaratıcı muhasebe uygulamalarının teorik sınırlarını çizerek, bu uygulamaların, nedenleri, stratejileri, sonuçları, nasıl ölçüleceği ve bu uygulamaların bağımsız denetimle ilişkisi olarak belirlenmiştir. Çalışmada, 2010-2013 yılları arasında BİST'te işlem gören 60 adet imalat işletmesinin dönem sonu ve ara dönem finansal tabloları ile denetim raporları kullanılmıştır. Yaratıcı muhasebe uygulamalarının göstergesi olarak ihtiyari tahakkuklar bağımlı değişken; bağımsız denetim kalitesi ölçüsü olarak denetim firmasının büyüklüğü, denetim görüşü, denetim firmasının ve baş denetçinin değişmesi bağımsız değişken; aktif karlılık oranı, kaldıraç oranı, kardaki değişim, piyasa değeri/defter değeri ve işletme büyüklüğü ise kontrol değişkeni olarak kullanılmıştır. Çalışmanın birinci aşamasında, Düzeltilmiş Jones Modeli kullanılarak işletmelerin dönem sonu ve ara dönem finansal tablolarındaki yaratıcı muhasebe uygulamaları hesaplanmıştır. İkinci aşamada ise, çalışma kapsamında oluşturulan hipotezler ve kurulan modeller yardımıyla, yaratıcı muhasebe uygulamalarının bağımsız denetim kalitesi üzerindeki etkisi panel veri regresyon analizi yöntemiyle test edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda, yaratıcı muhasebe uygulamaları ile bağımsız denetim kalitesi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Kontrol değişkenlerinden, aktif karlılık oranı, kardaki değişim ve işletme büyüklüğü ile yaratıcı muhasebe uygulamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. İşletmelerin dönem sonu ve ara dönem finansal tablolarında, yaratıcı muhasebe uygulamaları bakımından önemli farklılıkların olmadığı da tespit edilmiştir.

This study has aimed to determine whether creative accountancy applications have any effects on independent audit quality. In line with this purpose, and by drawing it's theoretical borders, the scope of the study has been defined as the reasons, strategies, outcomes, methods of measurement and the relation with independent auditing of creative accounting applications, which is one of the accountancy manipulation methods. The study material has been the end of year and interim financial reports as well as the audit reports of 60 manufacturing enterprises trading in BIST between 2010 and 2013. As an indication of creative accountancy applications, voluntary accruals have been used as dependent variable; size, perspective of the auditing company, changing of the auditing company and chief auditor have been used as independent variables, as the measurement of independent audit quality; and return on assets ratio, leverage ratio, profit change, market value/book value and enterprise size have been used as control variables. In the first phase of the study, Corrected Jones Model has been used to calculate the creative accountancy applications in the end of year and interim financial reports of enterprises. During the second phase, by using the hypotheses and models established under the scope of the study, the effect of creative accountancy applications on independent audit quality has been tested by panel data regression analysis method. Following the analyses, no statistically meaningful relation has been observed between creative accountancy applications and independent audit quality. From the control variables, a return on assets rate, statistically meaningful relation has been observed between creative accountancy applications and profit change and enterprise size. It has also been observed that there are no important differences in the end of year and interim financial reports of enterprises, in terms of creative accountancy applications.