Yazar "Turani, Abdul Jamil" seçeneğine göre listele

Listeleniyor 1 - 1 / 1
  • Küçük Resim
    Öğe
    Amanullah Han dönemi Türk-Afgan ilişkileri (1919-1929)
    (Kırıkkale Üniversitesi, 2016) Turani, Abdul Jamil; Albayrak, Mustafa
    Afganistan bulunduğu coğrafi konum ve sahip olduğu stratejik önem nedeniyle, tarih sayfalarında kilit ve hedefteki ülke olarak yer almıştır. Bu düşüncenin doğal bir sonucu olarak M.Ö. 500'lü yılardan itibaren İranlılar, Makedonlar, Sakalar, Akhunlar, Araplar, Gazneliler, Harzemşahlar, Moğollar ve Babürler gibi birçok devlet tarafından ele geçirilen günümüzdeki Afganistan toprakları, sarp dağları ve sert coğrafyasıyla 1747 yılında Ahmet Şah Dürrani'nin oluşturduğu siyasi birlik adıyla bilinen Afganistan ve 19.yüzyılın başlarından itibaren İngiltere ve Çarlık Rusyası'nın hegemonya mücadelelerine ev sahipliği yapmış olup emperyalist güçlerle verdiği amansız mücadelelerden başarı ile çıkarak bağımsızlığını kazanmıştır. Babasının vefatından sonra 1919 yılında tahta çıkan Kral Amanullah Han, üçüncü Afgan-İngiliz savaşı sonrası Afganistan'ın bağımsızlığı için çabalarken, aynı tarihlerde Mustafa Kemal ATATÜRK de Türkiye'nin bütünlüğü ve bağımsızlığı için Türk ulusu ile beraber Kurtuluş mücadelesinin içindeydi. Bütün bu benzer gelişmeler içinde er ya da geç iki liderin yollarının kesişmesi de sürpriz olmamıştır. 1 Mart 1921 yılında ilk Türk-Afgan antlaşması Moskova'da yapılmış olup bu antlaşmadan sonra Türkiye, Afganistan'a bir temsilci göndermiş ve Afganistan da Türkiye'ye bir temsilci göndererek siyasi ilişkiler başlamıştır. Aynı zamanda Afganistan bağımsızlığını kazandıktan sonra ülkeye yönelik reformlara başlayan Kral Amanullah Han ilk isyanla 1924 yılında karşılamıştır. Türkiye ile Afganistan arasındaki ilişkiler, Kral Amanullah Han'ın Türkiye'yi ziyareti ile daha üst düzeyde yükselmiştir. Kendisi bir asker olan Mustafa Kemal Atatürk sahip olduğu ileri görüşlülük ve jeopolitik kültür ile Türkiye'nin konumunu çok iyi değerlendirmiş, ülkeyi o dönemde akıl ve bilimin öncüsü olan batıya doğru götürmeyi hedeflerken bile doğudan ilgisini kesmemiş ve Türkiye'nin doğusunda yer alan Türk ve İslam ülkeleriyle yakından ilgilenmiştir. Orta Asya Türk dünyasının güney ucunda yer alan ve genç Türkiye Cumhuriyeti'ni tüm Müslüman halkların kurtarıcısı olarak gören Afganistan, Türklerin dünyaya açılan kapısı olduğunu Mustafa Kemal Atatürk iyi değerlendirmiş ve bu sebeple Afganistan'a özel bir önem vermiştir. Bu doğrultuda Afganistan ile 25 Mayıs 1928 tarihinde ikinci antlaşmalarını imzalanmış ve Türkiye ile Afganistan iki dost ülke olarak geleceğe doğru daha da ilişkilerini güçlendirerek bir dayanışma içine girmişlerdir. Mustafa Kemal Atatürk ve Amanullah Han'ın, Afganistan'ın modern bir ülke haline getirme düşüncesi içinde oldukları açıkça anlaşılmaktadır. Ancak Afganistan'ın toplumsal dinamiklerinin katılığı, Amanullah Han ülkenin nabzını iyi tutamaması ve aceleci yaklaşımları sebebiyle büyük bir hayal kırıklığına uğramış ve isyanlar ve ayaklanmalar sebebiyle tahtı bırakarak ülkeden uzaklaşmak zorunda kalmıştır. Anahtar Kelimeler: Afganistan, Amanullah Han, Ankara, Moskova, Mustafa Kemal (Atatürk), Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türkiye Cumhuriyeti.