Osmanlı ilmiye teşkilatında kurumsal dönüşüm sürecinde Kadıasker-Şeyhülislam ilişkileri (1600-1800)
[ X ]
Tarih
2020
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Kırıkkale Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/closedAccess
Özet
Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren bir taraftan askeri başarılar kazanıp topraklarını genişletirken diğer taraftan da idarî mekanizmanın işleyişini sağlayacak bir kurumsallaşma süreci yaşamıştır. Bu süreçte çeşitli kurumlar ortaya çıkarmıştır. Bu kurumların en önemlilerinden birisi de İlmiye sınıfıdır. İlmiye sınıfı, kuruluş yıllarından itibaren medreseler aracılığıyla devletin ihtiyaç duyduğu idarî, ilmî ve dinî alanlarda personel yetiştirmiştir. Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethettikten sonra merkezî imparatorluk düşüncesinin etkisiyle devletin birçok kurum ve yapılanmasında köklü değişiklikler meydana gelmiştir. Özellikle İlmiye sınıfında en yukarıdan en aşağıya birbirine bağlı bir ağ oluşmuştur. Kurulan yeni sistemde en alt kademeden başlayan bir kadı basamakları tek tek çıkarak kadıaskerliğe kadar yükselebilmekteydi. Bu köklü değişiklik İlmiye sınıfını bir hiyerarşiye sokarken diğer yandan kişiler arasında makamlar için rekabeti daha da artırmıştır. Osmanlı Devleti'nin idarî ve kurumsal yapısında iki önemli isim olan şeyhülislam-kadıaskerin zamanla ortaya çıkmaya başlayan rekabetin anlaşılması, ilmiye sınıfındaki yapısal durumun anlaşılabilmesi açısından önemli bir konudur. Bu rekabetin XVI. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren görüldüğü söylenebilir. Kadıasker İlmiye sınıfının iç yapılanmasında ve bu yapının kontrolünde üst düzey yetkili konumdayken zaman içerisinde şeyhülislamın bu yetkiyi ele geçirdiği görülmektedir. Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada şeyhülislam-kadıasker rekabetinin hem idarî mekanizmada hem de İlmiye sınıfının işleyişindeki etkin rolü ortaya konmaya çalışılacaktır. Bunlara ek olarak bir taraftan her iki isim arasındaki hiyerarşi ilişkinin niteliği, diğer taraftan özellikle XVII. yüzyılın başlarından itibaren bunun rekabete dönüşmesinde etkili olan hususlar belirlenecektir. Böylelikle İlmiye sınıfının geçirmiş olduğu kurumsal dönüşümün anlaşılmasına katkı sağlanmış olacaktır. Bu sayede; a) kadıasker ve şeyhülislamın Osmanlı Devlet Mekanizması'ndaki kurumların kurumsallığına artı-eksi yönlerdeki katkıları, b) Osmanlı Devleti'nin sahip olduğu idarî-kazaî ilmî-dinî mirasın niteliği anlaşılabilecektir. Anahtar Kelime: İlmiye Sınıfı, Ulemâ, Şeyhülislam, Kadıasker, Osmanlı Devlet Teşkilatı
Since the establishment of the Ottoman State, it has experienced an institutionalization process that will ensure the functioning of the administrative mechanism while gaining military successes and expanding its territory. In this process, various institutions have emerged. One of the most important of these institutions is the İlmiye class. The Ilmiye class has trained staff in the administrative, scientific and religious fields needed by the state through madrasas since its foundation years. After Fatih Sultan Mehmed conquered Istanbul, radical changes occurred in many institutions and structures of the state with the effect of the idea of the central empire. Especially in İlmiye class, a network has been formed from top to bottom. In the new system established, a woman who started at the lowest level could climb up to the catwoman by climbing the steps one by one. While this radical change has put the İlmiye class into a hierarchy, on the other hand, it has further increased competition for the authorities among individuals.Understanding the competition, which started to emerge over time in the administrative and institutional structure of the Ottoman State, the sheikhulislam-kadiasker, is an important issue in terms of understanding the structural situation in the scientific class. This competition is XVI. It can be said that it was seen from the second half of the century. In the internal structuring of Kadıasker İlmiye and the control of this structure, it is seen that the sheikhs seized this authority over time. In this study, which is prepared as a master's thesis, the effective role of the sheikh alislam-kadiasker competition in both the administrative mechanism and the functioning of the Ilmiye class will be tried to be revealed. In addition, on the one hand, the quality of the hierarchy relationship between the two names, on the other hand, especially XVII. From the beginning of the century, the issues that will be effective in turning this into competition will be determined. This will contribute to the understanding of the institutional transformation that the İlmiye class has undergone. In this way; a) The contribution of kadiasker and sheikhulislam to the institutionalization of the institutions in the Ottoman State Mechanism in plus-minus directions, b) The nature of the administrative-accidental scientific-religious heritage owned by the Ottoman State can be understood. Keywords: Ilmiye Class, Ulamâ, Şeyhülislam, Kadıasker, Ottoman State Organization
Since the establishment of the Ottoman State, it has experienced an institutionalization process that will ensure the functioning of the administrative mechanism while gaining military successes and expanding its territory. In this process, various institutions have emerged. One of the most important of these institutions is the İlmiye class. The Ilmiye class has trained staff in the administrative, scientific and religious fields needed by the state through madrasas since its foundation years. After Fatih Sultan Mehmed conquered Istanbul, radical changes occurred in many institutions and structures of the state with the effect of the idea of the central empire. Especially in İlmiye class, a network has been formed from top to bottom. In the new system established, a woman who started at the lowest level could climb up to the catwoman by climbing the steps one by one. While this radical change has put the İlmiye class into a hierarchy, on the other hand, it has further increased competition for the authorities among individuals.Understanding the competition, which started to emerge over time in the administrative and institutional structure of the Ottoman State, the sheikhulislam-kadiasker, is an important issue in terms of understanding the structural situation in the scientific class. This competition is XVI. It can be said that it was seen from the second half of the century. In the internal structuring of Kadıasker İlmiye and the control of this structure, it is seen that the sheikhs seized this authority over time. In this study, which is prepared as a master's thesis, the effective role of the sheikh alislam-kadiasker competition in both the administrative mechanism and the functioning of the Ilmiye class will be tried to be revealed. In addition, on the one hand, the quality of the hierarchy relationship between the two names, on the other hand, especially XVII. From the beginning of the century, the issues that will be effective in turning this into competition will be determined. This will contribute to the understanding of the institutional transformation that the İlmiye class has undergone. In this way; a) The contribution of kadiasker and sheikhulislam to the institutionalization of the institutions in the Ottoman State Mechanism in plus-minus directions, b) The nature of the administrative-accidental scientific-religious heritage owned by the Ottoman State can be understood. Keywords: Ilmiye Class, Ulamâ, Şeyhülislam, Kadıasker, Ottoman State Organization
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Tarih, History
