Reel Politiğin İzdüşümü: Gazâlî’nin İmamet Teorisinin Paradoksal Yapısı
[ X ]
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Ortaçağ İslam siyasal düşüncesinin merkezi konularından birisini imametteorisi oluşturur. Bu teorinin ortaya konulmasında, Ortaçağ İslam siyasaldüşüncesine kaynaklık eden iki ilmi tür başı çekmektedir: Kelâm ve siyasetfıkhı. Kelâm ve fıkhın bir dalı olarak siyaset fıkhı alanlarında kaleme alınaneserler, Ortaçağ İslam siyasal düşüncesinde devlet ve devlet başkanlığınailişkin konuların yer aldığı imamet teorisinin genel çerçevesinibelirlemektedirler. Gazâlî de, bir mütekellim ve fakih olması nedeniyle bellieserleri aracılığıyla bir imamet teorisi ortaya koymayı amaçlar. Gazâlî’ninortaya koyduğu imamet teorisinin hem yaşadığı devrin dinsel, toplumsal vesiyasal koşullarıyla hem de idealleştirdiği devrin dinsel-siyasal yapısıylailişkisi bulunmaktadır. Çünkü Gazâlî, siyasal realite ile benimsediği(arzuladığı/özlem duyduğu) siyasal idealler arasında denge kurmaya çalışanbir düşünürdür. Onun siyasal açıdan realizm ile idealizm arasında kurmaihtiyacı duyduğu dengenin tezahürlerinden birisini imamet teorisioluşturur. Onun imamet teorisi, devrinin siyasal, toplumsal ve dinselgerginlikleriyle (Abbasi-Selçuklu ilişkisi ve Abbasi-Selçuklu cephesi ileBâtınî-Fatımî cephesi) hemhal olan bir idealistin arzularıyla bu türgerginlikleri ortadan kaldırma amacıyla siyasal teoriler ileri süren birrealistin denge arayışına dayanır. Ancak bu denge arayışı, onun imametteorisinin paradoksal bir yapı ihtiva etmesine neden olmuştur. Bu çalışmabirbirini tamamlama iddiasında olan iki bölümden oluşmaktadır. Birincibölümde, Gazâlî’nin ideal siyasal rejiminin özellikleri ile kendi devrindehüküm süren siyasal rejimin özellikleri ele alınacaktır. İkinci bölümde, bu ikirejim arasındaki farklılığın, Gazâlî’nin imamet teorisini şekillendirmesiaçısından ne denli önemli olduğu ortaya konulacaktır. Bu çalışmanın amacı,Gazâlî’nin imamet konusunu ele aldığı Fedâihu’l-Bâtıniyye, el-İktisâd fi’l-İtikâdve İhyâu Ulûmu’d-Din başlıklı eserlerinden hareketle ortaya koyduğuimamet teorisinin paradoksal yapısını tahlil etmektir. Gazâlî’ninsiyasetname türünde kaleme aldığı Ettibrül-Mesbük-fi Nasihat’il-Mülük adlıeseri, siyaset, yönetim ve din-devlet ilişkisi açısından önemli bilgileriçermesine rağmen, imamet konusu hakkında dolaylı veya doğrudanargümanlara yer vermediği için temel kaynak olarak tercih edilmemiştir. Buesere, Gazâlî’nin siyaset ve din-devlet ilişkisi hakkındaki görüşleribağlamında yeri geldikçe başvurulmuştur.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Tarih
Kaynak
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
10
Sayı
3
