İdrîs-i Bidlîsî'nin Heşt Bihişt'inin V. ve VI. ketibelerinin metin neşri ve muhteva incelemesi
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2022
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Kırıkkale Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
II. Beyazıt'ın (1447-1512) talimatı ile Osmanlı İmparatorluğu'na yakışır bir tarih kitabı olarak münşi, şair, hattat ve devlet adamı İdrîs-i Bidlîsî (1457-1520) tarafından mensur-manzum bir şekilde Farsça kaleme alınan Heşt Bihişt (Sekiz Cennet), Osmanlı tarihi kaynakları açısından önemli bir eser niteliğindedir. Bir mukaddime, sekiz ketibe ve bir hâtimeden oluşan bu eser, bugüne kadar hak ettiği değeri ve ilgiyi görmediğinden bir bütün olarak neşredilmemiş ve Türkçeye çevrilmemiştir. Heşt Bihişt'in mukaddimesinde yazar; eserin telif nedeni, saray erkânı tarafından esere yapılan eleştirilere verilen cevaplar, tarih ilminin önemi ve faydalarından bahsettikten sonra Osmanlı sultanlarının diğer sultanlara olan üstünlükleri ve Heşt Bihişt'in bu sultanların ahbarını diğer eserlerden daha etkili bir şekilde incelediğini belirtmektedir. Müellif her ketibeyi; bir sultanın tahta çıkışına, dönemindeki havadislere ve vefatına tahsis etmiştir. Nesir ve nazımdan oluşan Heşt Bihişt'in her ketibesi birer kaside ile başlamakta ve hemen her sayfasında beyitler, rubailer ve mısralar yer almaktadır. Bidlîsî, eserin nazım bölümlerinin çoğunda ister İranlı ister Arap olsun isim ve kaynak zikretmeksizin başka şairlerden alıntı yapmıştır. Ayrıca yazar, eserini anlam ve etki bakımından güçlendirmek amacıyla sıkça ayetlere yer vermiş ve bunun yanı sıra hadislere de başvurmuştur. Heşt Bihişt'in V. ketibe (I. Mehmed Dönemi 1403-1421) ile VI. Ketibesini, (II. Murad Dönemi 1421-1451) incelediğimiz bu çalışmamızın amacı çok benzerlik gösteren nüshaları karşılaştırarak tenkitli bir metin oluşturmak yerine, müsvedde nüsha olan Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 2199 nu.'da kayıtlı nüsha ile müellif tarafından temize çekilmiş olan Süleymaniye Kütüphanesi Nuruosmaniye 3209 nu.'da kayıtlı nüshaları karşılaştırarak bir metin oluşturmak ve bu vesile ile müellifin gerek saray erkânı tarafından gelen eleştirileri ne kadar dikkate aldığı ve gerekse iki ayrı padişah ile geliştirdiği ilişkilerin iki nüshaya hangi boyutlarda yansıttığını göstermektir. Bu çalışma neticesinde; II. Beyazıt adına ithaf ettiği ilk metni (Esad Ef. nüshası) ile yeniden gözden geçirip Sultan Selim adına ithaf ettiği ikinci metin (Nurosmaniye nüshası) arasındaki farklılıkların ifade tarzından, paragraflar düzeyinde birçok değişiklik yaptığı tespit edilmiştir. Bu çalışma sayesinde Heşt Bihişt üzerine çalışma yapacak bilim camiasının müsvedde nüsha olan Esad Efendi 2199 nu.'daki nüshasını da dikkate almalarının önemi ve eserin bölümlerini oluşturan "dâstân"ların Türkçe özetleri ile V-VI. ketibelerinin içerikleri ortaya konmuştur.
Hasht Behesht (Eight Heavens) is a significant work in terms of Ottoman historical sources, which was written in Persian in the form of both poetry and prose by the clerk, poet, calligraphist, and statesman İdris-i Bidlîsî (1457-1520) as a history book worthy of the Ottoman Empire, with the instruction of Bayezid II (1447-1512). Since this work, which consists of one introduction, eight passages, and one epilogue, has not been appreciated as much as it deserves, it has not been published as a whole and has not been translated into Turkish. In the introduction of Hasht Behesht, the author explains the motivation of the work, responds to the criticisms of the palace circle towards the work, and mentions the importance and benefits of history as a discipline. Then, he manifests the superiorities of the Ottoman sultans with compare to the other sultans and states that Hasht Behesht examines the information regarding these sultans more effectively than in other works. The author dedicated every passage to the enthronement of a sultan, the news of his time, and his death. Every passage of the Hasht Behesht, which consists of both poetry and prose parts, starts with one qasida, and the work includes couplets, quatrain, and verses on almost all pages. Bidlisî has quoted other poets, both Iranian and Arabic, in most of the poetry parts of the work, without mentioning names and sources. In addition, Bidlisî frequently refers to verses from Quran along with the hadiths in order to strengthen his work in terms of meaning and influence. Instead of publishing a text by comparing similar copies that show little differences, the purpose of this study, which examines the fifth (the Period of Mehmed I 1403-1421) and sixth (the Period of Murad II 1421-1451) passages of Hasht Behesht, is to compare the draft copy, that is registered in the Süleymaniye Library as Esad Efendi no 2199, and the copy engrossed by the author, which is registered in the Süleymaniye Library as Nuruosmaniye no 3209. By doing so, this study aims to show how much the author took the criticisms of the palace circles into account and how much he reflected the patronage relationship, which he developed with the two sultans, in the two copies. As a result of this study, it has been understood that many changes have been made including the differences in style of expression of the draft and engrossed copies and the changes in the paragraphs. This study has revealed that it is significant to take the draft copy Esad Efendi no 2199 into consideration for the scientists, who will work on Hasht Behesht.
Hasht Behesht (Eight Heavens) is a significant work in terms of Ottoman historical sources, which was written in Persian in the form of both poetry and prose by the clerk, poet, calligraphist, and statesman İdris-i Bidlîsî (1457-1520) as a history book worthy of the Ottoman Empire, with the instruction of Bayezid II (1447-1512). Since this work, which consists of one introduction, eight passages, and one epilogue, has not been appreciated as much as it deserves, it has not been published as a whole and has not been translated into Turkish. In the introduction of Hasht Behesht, the author explains the motivation of the work, responds to the criticisms of the palace circle towards the work, and mentions the importance and benefits of history as a discipline. Then, he manifests the superiorities of the Ottoman sultans with compare to the other sultans and states that Hasht Behesht examines the information regarding these sultans more effectively than in other works. The author dedicated every passage to the enthronement of a sultan, the news of his time, and his death. Every passage of the Hasht Behesht, which consists of both poetry and prose parts, starts with one qasida, and the work includes couplets, quatrain, and verses on almost all pages. Bidlisî has quoted other poets, both Iranian and Arabic, in most of the poetry parts of the work, without mentioning names and sources. In addition, Bidlisî frequently refers to verses from Quran along with the hadiths in order to strengthen his work in terms of meaning and influence. Instead of publishing a text by comparing similar copies that show little differences, the purpose of this study, which examines the fifth (the Period of Mehmed I 1403-1421) and sixth (the Period of Murad II 1421-1451) passages of Hasht Behesht, is to compare the draft copy, that is registered in the Süleymaniye Library as Esad Efendi no 2199, and the copy engrossed by the author, which is registered in the Süleymaniye Library as Nuruosmaniye no 3209. By doing so, this study aims to show how much the author took the criticisms of the palace circles into account and how much he reflected the patronage relationship, which he developed with the two sultans, in the two copies. As a result of this study, it has been understood that many changes have been made including the differences in style of expression of the draft and engrossed copies and the changes in the paragraphs. This study has revealed that it is significant to take the draft copy Esad Efendi no 2199 into consideration for the scientists, who will work on Hasht Behesht.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
